-Krótki samouczek Emacsa. Warunki kopiowania znajduj± sie na koñcu pliku.
-
-Polecenia Emacsa wymagaj± na ogó³ wci¶niêcia klawisza CONTROL (oznaczanego
-czasami Ctrl lub CTL) lub klawisza META (oznaczanego czasami EDIT
-albo ALT). Dalej bêdziemy stosowaæ nastêpuj±ce skróty:
-
-C-<znak> oznacza przytrzymanie klawisza CONTROL przy naciskaniu
- klawisza <znak>. Na przyk³ad C-f bêdzie odpowiada³o
- naci¶niêciu f przy wci¶niêtym klawiszu CONTROL.
-M-<znak> oznacza przytrzymanie klawisza META lub ALT przy naciskaniu
- klawisza <znak>. Zamiast tego mo¿na nacisn±æ i pu¶ciæ klawisz
- ESC, a potem nacisn±æ klawisz <znak>.
-
-Uwaga: aby zakoñczyæ sesjê Emacsa, naci¶nij C-x C-c (kolejno dwa znaki).
-Znaki ">>" na lewym marginesie oznaczaj± w dalszej czê¶ci tego samouczka
-æwiczenia dla Ciebie. Na przyk³ad:
-<<Blank lines inserted around following line by help-with-tutorial>>
-[Dodatkowe odstêpy zosta³y zrobione w celach dydaktycznych.]
->> Teraz naci¶nij C-v (nastêpny ekran), aby przej¶æ na nastêpny ekran
- samouczka (zrób to naciskaj±c jednocze¶nie klawisze CONTROL i v).
- Od tego momentu powiniene¶ robiæ to zawsze, gdy dojdziesz
- do koñca ekranu.
-
-Zwróæ uwagê na to, ¿e kilka linii siê powtarza, gdy przechodzisz z
-ekranu na nastêpny; ma to zapewniæ wra¿enie ci±g³o¶ci podczas przesuwania
-siê w obrêbie pliku.
-
-Pierwsz± umiejêtno¶ci±, która powiniene¶ opanowaæ, jest sposób
-przesuwania siê z miejsca na miejsce. Wiesz ju¿, jak przesuwaæ siê
-o jeden ekran do przodu. Aby przesun±æ siê o jeden ekran do ty³u,
-wci¶nij kombinacjê klawiszy M-v (to znaczy wci¶nij i przytrzymaj
-klawisz META lub Alt i jednocze¶nie naci¶nij v albo naci¶nij kolejno
-klawisze <ESC> v, je¶li nie masz klawisza META lub Alt).
-
->> Spróbuj nacisn±æ M-v, a potem C-v, by przesun±æ siê w przód i w ty³
- kilka razy.
-
-
-PODSUMOWANIE
-------------
-
-Nastêpuj±ce polecenia s³u¿± do przegl±dania tekstu po jednym ekranie:
-
- C-v Przesuñ siê o jeden ekran do przodu
- M-v Przesuñ siê o jeden ekran do ty³u
- C-l Wyczy¶æ ekran i wy¶wietl go na nowo, umieszczaj±c
- tekst z okolic kursora w ¶rodku ekranu.
- (Ta kombinacja to CONTROL-L, a nie CONTROL-1.)
-
->> Znajd¼ kursor i zapamiêtaj, jaki tekst jest w jego pobli¿u.
- Naci¶nij nastêpnie C-l.
- Znajd¼ kursor jeszcze raz i zwróæ uwagê, ¿e znajduje siê on
- w pobli¿u tego samego tekstu.
-
-Mo¿esz tak¿e u¿yæ klawiszy PageUp i PageDn, je¶li s± dostêpne na
-Twojej klawiaturze, do przemieszczania siê miêdzy stronami, ale u¿ycie
-C-v i M-v jest bardziej efektywne.
-
-PODSTAWY KIEROWANIA KURSOREM
-----------------------------
-
-Przesuwanie siê z ekranu na ekran jest u¿yteczne, ale jak przej¶æ do
-okre¶lonego miejsca w obrêbie jednego ekranu?
-
-Mo¿na to zrobiæ na kilka sposobów. Najprostszym jest u¿ycie poleceñ
-C-p, C-b, C-f oraz C-n. Ka¿de z nich przesuwa kursor o jeden wiersz
-albo kolumnê w okre¶lonym kierunku. Oto schemat, który to obrazuje:
-
- Poprzednia linia, C-p
- (ang. previous line)
- :
- :
- Do ty³u, C-b .... Kursor .... Do przodu, C-f
- (ang. back) : (ang. forward)
- :
- :
- Nastêpna linia, C-n
- (ang. next line)
-
->> Przesuñ kursor na ¶rodek tego schematu za pomoc± C-n lub C-p.
- Potem naci¶nij C-l, by zobaczyæ ca³y diagram na ¶rodku ekranu.
-
-To s± podstawowe polecenia kieruj±ce po³o¿eniem kursora, których
-bêdziesz u¿ywa³ bardzo czêsto, warto wiêc je zapamiêtaæ.
-
->> Naci¶nij kilka razy C-n, by przesun±æ kursor do tej linii.
-
->> Przesuñ siê w g³±b linii za pomoc± C-f, a potem do góry za pomoc±
- C-p. Zwróæ uwagê na zachowanie siê C-p, gdy kursor jest w ¶rodku
- linii.
-
-Ka¿da linia tekstu koñczy siê znakiem nowej linii, który oddziela j±
-od nastêpnej. Ka¿dy Twój plik powinien siê koñczyæ znakiem nowej
-linii (ale Emacs tego nie wymaga).
-
->> Spróbuj nacisn±æ C-b na pocz±tku linii. Powinno Ciê to przenie¶æ
- na koniec poprzedniej linii. Dzieje siê tak dlatego, ¿e kursor
- przechodzi wówczas nad znakiem nowej linii.
-
-C-f przechodzi nad znakiem nowej linii tak samo jak C-b.
-
->> Naci¶nij kilka razy C-b i obserwuj po³o¿enie kursora.
- Naciskaj potem C-f, by wróciæ na koniec linii. W koñcu naci¶nij
- jeszcze raz C-f, by przej¶æ do nastêpnej linii.
-
-Gdy przesuwasz kursor poza doln± krawêd¼ ekranu, tekst po³o¿ony
-za krawêdzi± przesuwa siê na ekran (ang. scrolling). Dziêki temu
-Emacs mo¿e przesun±æ kursor do okre¶lonego miejsca bez umieszczania
-go poza ekranem.
-
->> Spróbuj przesun±æ kursor poza doln± granicê ekranu za pomoc± C-n
- i zobacz, co siê stanie.
-
-Je¶li przesuwanie siê o jeden znak na raz jest dla Ciebie zbyt wolne,
-to spróbuj przesuwaæ siê o s³owa. M-f (Meta-f) przesuwa kursor o s³owo
-do przodu, a M-b przesuwa go o s³owo do ty³u.
-
->> Naci¶nij kilka razy M-f i M-b.
-
-Gdy jeste¶ w ¶rodku s³owa, to M-f przesuwa kursor na jego koniec.
-Je¶li natomiast jeste¶ w przerwie miedzy s³owami, to M-f przesuwa
-kursor na koniec nastêpnego s³owa. M-b zachowuje siê podobnie
-dla ruchu do ty³u.
-
->> Naci¶nij M-f i M-b kilka razy na przemian z C-f i C-b, tak by¶
- móg³ zauwa¿yæ dzia³anie M-f i M-b naci¶niêtych w ró¿nych miejscach
- wewn±trz i miêdzy s³owami.
-
-Zauwa¿ podobieñstwo miêdzy C-f i C-b oraz M-f i M-b. Bardzo czêsto
-kombinacje zawieraj±ce Meta (Alt) oznaczaj± operacje zwi±zane
-z jednostkami jêzykowymi (s³owa, zdania, akapity), podczas gdy
-kombinacje z klawiszem Control dzia³aj± na jednostkach podstawowych,
-niezale¿nych od tego, co edytujesz (znaki, linie, itd.).
-
-Oto zale¿no¶æ, która stosuje siê do linii i zdañ: C-a i C-e przesuwaj±
-kursor na pocz±tek i koniec linii, a M-a i M-e przesuwaj± go na pocz±tek
-i koniec zdania.
-
->> Naci¶nij kilka razy C-a, a potem kilka razy C-e.
- Powtórz to z M-a, a potem z M-e.
-
-Czy zauwa¿y³e¶, ¿e powtarzanie C-a nic nie zmienia, natomiast powtórne
-M-a przesuwa Ciê o jedno zdanie? Chocia¿ nie ma tu pe³nej analogii,
-wydaje siê to jednak naturalne.
-
-Po³o¿enie kursora w tek¶cie jest okre¶lane mianem "punktu".
-
-Oto podsumowanie prostych poleceñ s³u¿±cych do przesuwania kursora,
-w³±cznie z operacjami dotycz±cymi s³ów i zdañ:
-
- C-f Do przodu o jeden znak
- C-b Do ty³u o jeden znak
-
- M-f Do przodu o s³owo
- M-b Do ty³u o s³owo
-
- C-n Nastêpna linia
- C-p Poprzednia linia
-
- C-a Pocz±tek linii
- C-e Koniec linii
-
- M-a Do ty³u na pocz±tek zdania
- M-e Do przodu na koniec zdania
-
->> Przeæwicz kilka razy dla wprawy wszystkie powy¿sze polecenia.
- Nale¿± one do najczê¶ciej u¿ywanych.
-
-Dwa inne wa¿ne polecenia przesuwaj±ce kursor to M-< (Meta lub Alt
-i znak mniejszo¶ci), które przesuwa kursor na pocz±tek ca³ego tekstu
-i M-> (Meta lub Alt i znak wiêkszo¶ci), które przesuwa kursor na koniec
-ca³ego tekstu.
-
-Na wiêkszo¶ci klawiatur "<" jest nad przecinkiem, musisz wiêc u¿yæ
-klawisza Shift, by nacisn±æ "<", i podobnie musisz u¿yæ klawisza Shift,
-by nacisn±æ M-<. Bez Shift uzyska³by¶ M-przecinek.
-
->> Naci¶nij M-<, by przej¶æ na pocz±tek samouczka, a potem kilka razy
- u¿yj C-v, by powróciæ do tego miejsca.
-
->> Teraz naci¶nij M->, by przej¶æ na koniec samouczka, i wróæ do tego
- miejsca za pomoc± kilkakrotnego M-v.
-
-Je¶li Twoja klawiatura ma klawisze strza³ek, to mo¿esz ich u¿yæ do
-przesuwania kursora. Radzimy Ci nauczyæ siê siê kombinacji C-b, C-f,
-C-n i C-p z trzech powodów. Po pierwsze, dzia³aj± one na wszystkich
-typach terminali. Po drugie, gdy ju¿ zdobêdziesz pewn± praktykê w
-pos³ugiwaniu siê Emacsem, to bêdzie Ci szybciej nacisn±æ te kombinacje
-ni¿ klawisze strza³ek (poniewa¿ nie wymaga to przenoszenia d³oni z
-miejsca, które zajmuj± podczas szybkiego pisania za pomoc± 10 palców).
-Po trzecie wreszcie, gdy ju¿ wyrobisz sobie zwyczaj pos³ugiwania siê
-tymi poleceniami z klawiszem Control, to ³atwo przyjdzie Ci nauczyæ siê
-bardziej zaawansowanych poleceñ przesuwaj±cych kursor.
-
-Wiêkszo¶æ poleceñ Emacsa akceptuje argument liczbowy; dla wiêkszo¶ci
-poleceñ oznacza on liczbê powtórzeñ. Aby okre¶liæ liczbê powtórzeñ
-polecenia, powiniene¶ je poprzedziæ naci¶niêciem C-u a potem cyfr.
-Je¶li masz na klawiaturze klawisz META (lub EDIT albo ALT), to
-alternatywnym sposobem wprowadzenia argumentu liczbowego jest u¿ycie
-tego klawisza i wciskanie cyfr argumentu. Radzimy jednak przyswoiæ
-sobie metodê z klawiszem C-u, poniewa¿ dzia³a ona na wszystkich
-terminalach.
-
-Na przyk³ad C-u 8 C-f przesuwa kursor do przodu o osiem znaków.
-
->> Spróbuj u¿yæ C-n i C-p z argumentem liczbowym, by przesun±æ kursor
- do jednej z linii w pobli¿u tego zdania za pomoc± tylko jednego
- polecenia.
-
-Wiêkszo¶æ poleceñ u¿ywa argumentu liczbowego jako liczby powtórzeñ.
-Jest kilka poleceñ, które u¿ywaj± go w inny sposób. Do takich wyj±tków
-nale¿± C-v i M-v. Je¶li poda siê im argument, to przesuwaj± zawarto¶æ
-ekranu w górê lub w dó³ o podan± liczbê linii zamiast o tyle¿ ekranów.
-Na przyk³ad C-u 4 C-v przewija ekran o 4 linie.
-
->> Spróbuj nacisn±æ C-u 8 C-v.
-
-To powinno by³o przewin±æ ekran do góry o 8 linii. Je¶li chcia³by¶
-przewin±æ ekran w dó³, to powiniene¶ podaæ argument przed poleceniem M-v.
-
-Je¶li pracujesz w systemie z okienkowym trybem graficznym, jak X11
-lub MS-Windows, to prawdopodobnie po lewej stronie okna Emacsa znajduje
-siê prostok±tny obszar nazywany po angielsku "scrollbar", a po polsku
-suwakiem. Za jego pomoc± mo¿esz przewijaæ tekst, u¿ywaj±c do tego myszy.
-
->> Spróbuj nacisn±æ ¶rodkowy klawisz myszy u góry pod¶wietlonego
- obszaru na suwaku. To powinno przewin±æ tekst do miejsca
- okre¶lonego przez wysoko¶æ, na której nacisn±³e¶ klawisz myszy.
-
->> Przesuñ mysz do miejsca oddalonego od górnego koñca suwaka o mniej
- wiêcej trzy linie i naci¶nij lewy klawisz myszy kilka razy.
-
-
-* GDY EMACS JEST ZABLOKOWANY
-----------------------------
-
-Je¶li Emacs przestaje odpowiadaæ na Twoje polecenia, to mo¿esz go
-bezpiecznie zatrzymaæ, przyciskaj±c C-g. Klawisza C-g mo¿esz te¿ u¿yæ do
-przerwania polecenia, które zabiera zbyt wiele czasu.
-
-Mo¿esz tak¿e u¿yæ C-g do anulowania argumentu liczbowego albo pocz±tku
-polecenia, którego nie zamierzasz dokoñczyæ.
-
->> Napisz C-u 100 jako argument liczbowy, po czym naci¶nij C-g.
- Teraz naci¶nij C-f. Powinno to przesun±æ kursor zaledwie o
- jeden znak, poniewa¿ argument liczbowy anulowa³e¶ za pomoc± C-g.
-
-Za pomoc± klawisza C-g mo¿esz te¿ anulowaæ skutki omy³kowego
-wci¶niêcia klawisza <ESC>.
-
-
-* ZABLOKOWANE POLECENIA
------------------------
-
-Pewne polecenia Emacsa s± ,,zablokowane'' -- po to, by pocz±tkuj±cy
-u¿ytkownicy nie mogli ich wywo³aæ przez przypadek.
-
-Je¶li wywo³asz jedno z zablokowanych poleceñ, to Emacs wypisze komunikat
-informuj±cy o tym, co to za polecenie, i zapyta Ciê, czy istotnie chcesz
-je wywo³aæ.
-
-Je¶li naprawdê chcesz wywo³aæ to polecenie, to odpowiedz na pytanie,
-naciskaj±c spacjê. Je¶li nie chcesz wywo³aæ zablokowanego polecenia,
-to na pytanie odpowiedz, naciskaj±c n.
-
->> Napisz `C-x C-l' (co jest zablokowanym poleceniem) i odpowiedz n
- na zadane pytanie.
-
-
-* OKNA
-------
-
-Emacs mo¿e mieæ otwartych kilka okien, z których ka¿de wy¶wietla
-w³asny tekst. Pojêcie ,,okna'', je¶li chodzi o Emacsa, nie odnosi
-siê do osobnego okienka systemu okienkowego, lecz do pojedynczego
-panelu wewn±trz okienka systemowego. (Emacs mo¿e te¿ pracowaæ
-na kilku oknach systemowych (X-oknach); w terminologii Emacsa
-nazywaj± siê one ramkami. Opisane jest to poni¿ej.)
-
-Na tym etapie lepiej jest siê nie zag³êbiaæ w techniki wykorzystuj±ce
-kilka okien. Powiniene¶ jedynie wiedzieæ, w jaki sposób pozbyæ siê
-nadmiaru okien, które mog± siê pojawiæ w wyniku wywo³ania Emacsowego
-systemu pomocy albo niektórych poleceñ. Robi siê to w prosty sposób:
-
- C-x 1 Jedno okno (tzn. zlikwiduj wszystkie pozosta³e okna).
-
-Kombinacja ta to klawisz Control-x, po którym wystêpuje cyfra 1.
-Powiêksza ona okno, w którym jest kursor tak, by wype³ni³o ono ekran,
-kasuj±c zarazem pozosta³e okna Emacsa.
-
->> Przesuñ kursor do tej linii i naci¶nij C-u 0 C-l.
-
-(C-l, jak pamiêtasz od¶wie¿a zawarto¶æ ekranu. Je¶li temu poleceniu
-poda siê argument liczbowy, to bêdzie to oznacza³o ,,od¶wie¿ zawarto¶æ
-ekranu i umie¶æ bie¿±ca liniê o tyle linii od góry ekranu''. Tak wiêc,
-C-u 0 C-1 oznacza ,,od¶wie¿ ekran, umieszczaj±c bie¿±ca liniê na samej
-górze''.)
-
->> Naci¶nij Control-x 2
- Zauwa¿, ¿e okno siê kurczy, a jednocze¶nie pojawia siê nowe,
- wy¶wietlaj±ce ten sam tekst.
-
->> Naci¶nij C-x 1, a nowe okno zniknie.
-
-
-* WSTAWIANIE I USUWANIE
------------------------
-
-Je¶li chcesz wstawiæ nowy tekst, to po prostu go napisz. Znaki, które da
-siê wy¶wietliæ, takie jak A, 7, *, itd., Emacs traktuje jako tekst i
-natychmiast wstawia do dotychczasowego tekstu. Aby wstawiæ znak nowej
-linii, trzeba nacisn±æ klawisz <Return> (na maszynach do pisania tak
-oznacza³o siê znak powrotu karetki).
-
-Ostatnio napisany znak mo¿esz skasowaæ, naciskaj±c klawisz <Delback>.
-Chodzi tu o klawisz, którego normalnie u¿ywasz do skasowania ostatnio
-napisanego znaku. Na wiêkszo¶ci klawiatur wyró¿nia siê on wielko¶ci±,
-le¿y nad klawiszem <Return> i jest oznaczony napisem "Delete", "Del"
-albo "Backspace".
-
-Je¶li masz na klawiaturze klawisz oznaczony "Backspace", to w³a¶nie on
-jest wspomnianym <Delback>. Oprócz niego mo¿e jeszcze wystêpowaæ
-klawisz oznaczony s³owem "Delete", ale to nie on pe³ni rolê <Delback>.
-
-Mówi±c bardziej ogólnie, <Delback> usuwa znak bezpo¶rednio
-poprzedzaj±cy bie¿±c± pozycjê kursora.
-
->> Sprawd¼ to teraz: wstaw kilka znaków, po czym usuñ je, kilka razy
- naciskaj±c <Delback>. Nie martw siê, ¿e zmieniasz w ten sposób
- niniejszy plik, w istocie nie zmieniasz g³ównego pliku samouczka.
- Pracujesz teraz na jego kopii.
-
-Gdy linia tekstu staje siê zbyt d³uga, by zmie¶ciæ siê w jednym
-wierszu ekranu, to jest ona ,,kontynuowana'' w wierszu nastêpnym.
-Znak ,,backslash'' (`\') (albo - je¶li pracujesz w okienkowym
-trybie graficznym - zagiêta strza³ka) umieszczony na prawym marginesie
-wskazuje, ¿e dana linia jest kontynuowana w nastêpnym wierszu ekranu.
-
->> Wpisuj jaki¶ tekst tak d³ugo, a¿ dojdziesz do prawego marginesu, i
- potem nie przestawaj. Zauwa¿ysz, ¿e pojawi siê linia kontynuacji.
-
->> U¿yj klawisza <Delback>, by usun±æ znaki tekstu, tak by linia znowu
- mie¶ci³a siê na ekranie; linia kontynuacji zniknie.
-
-Znak nowej linii mo¿na skasowaæ tak jak ka¿dy inny znak. Usuniêcie znaku
-nowej linii miêdzy dwiema liniami spowoduje ich po³±czenie. Je¶li powsta³a
-w wyniku tego linia tekstu jest zbyt d³uga, by zmie¶ciæ siê na szeroko¶æ
-ekranu, to zostanie wy¶wietlona z lini± kontynuacji.
-
->> Przesuñ kursor na pocz±tek linii i naci¶nij <Delback>. Bie¿±ca
- linia zostanie po³±czona z poprzedni±.
-
->> Naci¶nij <Return>, by z powrotem wstawiæ znak nowej linii, który
- skasowa³e¶.
-
-Jak ju¿ wiesz, wiêkszo¶æ poleceñ Emacsa mo¿na wywo³aæ z parametrem
-liczby powtórzeñ; dotyczy to tak¿e znaków tekstu. Argument liczbowy
-powoduje wstawienie znaku odpowiadaj±c± mu liczbê razy.
-
->> Wypróbuj to teraz -- naci¶nij C-u 8 *, a uzyskasz ********.
-
-Nauczy³e¶ siê ju¿ wiêkszej czê¶ci podstawowych sposobów pisania oraz
-poprawiania b³êdów. W Emacsie mo¿esz usuwaæ równie¿ ca³e s³owa lub
-linie. Oto podsumowanie operacji usuwania znaków:
-
- <Delback> usuñ znak bezpo¶rednio przed kursorem
- C-d usuñ znak bezpo¶rednio za kursorem
-
- M-<Delback> wytnij s³owo bezpo¶rednio przed kursorem
- M-d wytnij s³owo bezpo¶rednio za kursorem
-
- C-k wytnij zawarto¶æ linii od kursora do jej koñca
- M-k wytnij wszystkie znaki od kursora do koñca zdania
-
-Warto zauwa¿yæ, ¿e stosunek <Delete> i C-d do M-<Delete> i M-d
-rozszerza analogiê wystêpuj±c± w zestawieniu C-f i M-f (<Delete> tak
-naprawdê nie jest znakiem steruj±cym, ale nie jest to tutaj
-istotne). C-k i M-k s± podobne do C-e i M-e w tym sensie, ¿e linie s±
-odpowiednikami zdañ.
-
-
-Oto metoda wycinania czê¶ci tekstu. Umie¶æ kursor na pocz±tku fragmentu,
-który chcesz wyci±æ, i naci¶nij C-@ lub C-SPC (SPC-spacja). Teraz przejd¼
-na drugi koniec wybranego fragmentu i naci¶nij C-w. To wytnie ca³y tekst
-zawarty miêdzy punktami pocz±tkowym i koñcowym.
-
->> Przesuñ kursor na literê O na pocz±tku poprzedniego paragrafu.
-
->> Naci¶nij C-SPC. Emacs wy¶wietli "Mark set" (znacznik ustawiony)
- na dole ekranu.
-
->> Przesuñ kursor do litery o w s³owie ,,kursor'' w drugim zdaniu.
-
->> Naci¶nij C-w. Ta komenda wytnie ca³y fragment zaczynaj±cy siê od O,
- a koñcz±cy tu¿ przed o.
-
-Gdy usuwasz wiêcej ni¿ jeden znak naraz, Emacs zachowuje usuniêty
-tekst po to, by móg³ go z powrotem gdzie¶ wstawiæ. Wstawianie
-usuniêtego tekstu nazywa siê ,,wklejaniem''. Usuniêty tekst
-mo¿esz wkleiæ zarówno w to samo miejsce, z którego zosta³ usuniêty,
-b±d¼ te¿ w inne miejsca. Ten sam tekst mo¿esz wkleiæ wielokrotnie,
-w celu uzyskania wielu kopii. Poleceniem wklejenia tekstu jest C-y.
-
-Zauwa¿ ró¿nicê miêdzy ,,wycinaniem'' i ,,usuwaniem'', polegaj±c± na tym,
-¿e rzeczy wyciête mo¿na na nowo wklejaæ, usuniêtych natomiast wklejaæ nie
-mo¿na. Na ogó³ polecenia Emacsa, które kasuj± du¿o tekstu, zachowuj± go,
-podczas gdy polecenia, które po prostu kasuj± jeden znak albo puste
-linie lub odstêpy, skasowanego tekstu nie zachowuj±.
-
->> Przesuñ kursor na pocz±tek linii, która nie jest pusta. Naci¶nij
- C-k, by wyci±æ tekst z tej linii.
-
->> Naci¶nij C-k jeszcze raz. Zauwa¿, ¿e wycina to znak nowej linii,
- który znajduje siê za ta lini±.
-
-Zwróæ uwagê, ¿e pojedyncze C-k wycina zawarto¶æ linii, a powtórne C-k
-wycina sam± liniê, tak ¿e pozosta³e linie przesuwaj± siê do góry. C-k
-traktuje argument liczbowy w sposób specjalny: wycina ono tyle linii,
-ile wynosi warto¶æ argumentu, ORAZ ich zawarto¶æ. To nie jest jedynie
-powtórzenie kilka razy C-k. C-u 2 C-k wycina dwie linie wraz z ich
-znakami nowej linii; dwukrotne naci¶niecie C-k nie zrobi³oby tego.
-
-By odzyskaæ ostatnio wyciêty tekst i wstawiæ go w miejsce kursora,
-naci¶nij C-y.
-
->> Twoja kolej. Naci¶nij C-y, by z powrotem wstawiæ tekst.
-
-Zwróæ uwagê, ¿e je¶li naci¶niesz C-k kilka razy z rzêdu, to ca³y wyciêty
-tekst zostanie zachowywany w jednym kawa³ku, tak ¿e pojedyncze C-y wklei
-wszystkie linie.
-
->> Naci¶nij C-k kilka razy.
-
-A by odzyskaæ ten wyciêty tekst...
-
->> ...naci¶nij C-y. Przesuñ potem kursor o kilka linii w dó³ i
- naci¶nij C-y jeszcze raz. Widzisz, ¿e wstawia to ten sam tekst.
-
-Co zrobiæ, je¶li chcesz wstawiæ tekst, który wcze¶niej wyci±³e¶,
-a potem wycinasz co¶ innego? C-y wstawia tekst ostatnio wyciêty.
-Poprzedni fragment nie jest jednak stracony. Mo¿esz do niego wróciæ,
-u¿ywaj±c polecenia M-y. Naciskaj±c C-y, wstawiasz tekst ostatnio
-wyciêty, a naciskaj±c M-y, zastêpujesz ten tekst wyciêtym uprzednio.
-Dalsze naciskanie M-y przywo³uje coraz wcze¶niejsze fragmenty tekstu.
-Gdy dojdziesz do tekstu, którego szuka³e¶, po prostu kontynuuj edycjê
-tekstu, pozostawiaj±c wklejony tekst tam, gdzie siê znajduje.
-
-Naciskaj±c M-y wystarczaj±co wiele razy, dojdziesz do punktu,
-z którego wystartowa³e¶ (czyli tekstu wyciêtego ostatnio).
-
->> Wytnij jak±¶ liniê, zmieñ pozycjê kursora i wytnij inn±. Naci¶nij
- potem C-y, by wstawiæ drug± z wyciêtych linii. Potem naci¶nij M-y
- i linia ta zostanie zast±piona przez t± pierwsz±. Naci¶nij M-y
- jeszcze kilka razy, by zobaczyæ, co siê dzieje. Powtarzaj to a¿
- do ponownego pojawienia siê drugiej z linii. Mo¿esz te¿ wypróbowaæ,
- co siê stanie, gdy polecenie M-y poprzedzisz argumentem dodatnim
- albo ujemnym.
-
-
-* COFNIJ
---------
-
-Je¶li wprowadzisz zmiany do tekstu, a potem dojdziesz do wniosku, ¿e
-to by³a pomy³ka, to mo¿esz cofn±æ zmiany, wydaj±c polecenie ,,cofnij''
-(ang. undo), C-x u.
-
-C-x u cofa zmiany wprowadzone przez jedno polecenie; je¶li powtórzysz
-C-x u kilka razy z rzêdu, to ka¿de powtórzenie cofa kolejne polecenie.
-
-Od tej regu³y s± dwa wyj±tki: polecenia, które nie zmieniaj± tekstu nie
-licz± siê jako polecenia, które mo¿na wycofaæ (dotyczy to zarówno
-przesuniêæ kursora, jak i przewijania tekstu), oraz znaki wstawiane do
-tekstu (np. litery) ³±czone s± w grupy do 20. (Redukuje to liczbê
-naci¶niêæ C-x u, które musia³by¶ wykonaæ, by wycofaæ siê z niechcianych
-zmian.)
-
->> Wytnij tê liniê za pomoc± C-k, a potem naci¶nij C-x u; linia
- powinna siê pojawiæ ponownie.
-
-C-_ jest innym sposobem wywo³ania polecenia "cofnij"; dzia³a to
-dok³adnie tak samo jak C-x u, jest jednak ³atwiejsze do naci¶niêcia
-kilka razy z rzêdu. Wad± kombinacji C-_ jest to, ¿e nie jest oczywiste
-w jaki sposób j± uzyskaæ na niektórych klawiaturach. To w³a¶nie dlatego
-dostêpna jest te¿ kombinacja C-x u. Na niektórych terminalach mo¿esz
-nacisn±æ C-_ poprzez przytrzymanie Ctrl i naci¶niêcie /.
-
-Argument liczbowy podany przed C-_ lub C-x u okre¶la liczbê powtórzeñ
-tego polecenia.
-
-
-* PLIKI
--------
-
-Aby edytowany przez Ciebie tekst zosta³ na trwa³e zachowany, musisz
-umie¶ciæ go w pliku. Je¶li tego nie zrobisz, to tekst zniknie, gdy
-zamkniêty zostanie Emacs, za pomoc± którego go edytowa³e¶. Aby zachowaæ
-tekst w pliku, najpierw musisz ten plik ,,znale¼æ'', i to zanim
-zaczniesz wprowadzaæ tekst. Czynno¶æ znajdowania pliku (ang. "file
-finding") bywa te¿ nazywana ,,odwiedzaniem pliku'' (ang. "file
-visiting").
-
-Odwiedzanie pliku w Emacsie powoduje wy¶wietlenie jego zawarto¶ci.
-Bardzo czêsto jest to pocz±tek edycji pliku. Jednak¿e zmiany, które
-wprowadzasz do pliku, nie s± w nim utrwalone, zanim go nie ,,zachowasz''
-(ang. save). Ma to zapobiec pozostawieniu w systemie pliku, który zosta³
-zmieniony tylko w po³owie, a tego chcesz unikn±æ. Gdy zachowujesz
-zmieniony plik, Emacs zostawia orygina³ (pod inna nazw±) na wypadek,
-gdyby¶ doszed³ do wniosku, ¿e wprowadzone zmiany by³y b³êdne.
-
-Je¶li popatrzysz na dó³ ekranu, to zauwa¿ysz liniê, która zaczyna siê
-i koñczy my¶lnikami, a zawiera tekst ,,TUTORIAL''. W tej
-czê¶ci ekranu zawsze mo¿esz znale¼æ nazwê pliku, który w³a¶nie
-odwiedzasz. W tej chwili odwiedzasz plik o nazwie TUTORIAL, który
-jest Twoj± w³asn± kopi± samouczka Emacsa. Obojêtnie, który plik
-odwiedzisz, w³a¶nie w tym miejscu pojawi siê jego nazwa.
-
-Polecenia s³u¿±ce do odwiedzania i zachowywania plików ró¿ni± siê
-od innych poleceñ, które ju¿ pozna³e¶, tym, ¿e sk³adaj± siê z dwóch
-znaków. Obydwa zaczynaj± siê od znaku Control-x. Jest mnóstwo
-poleceñ, które zaczynaj± siê od tego w³a¶nie znaku; wiele z nich
-dotyczy plików, buforów oraz rzeczy z nimi zwi±zanych. Polecenia
-te maj± d³ugo¶æ dwóch, trzech lub czterech znaków.
-
-Kolejn± nowo¶ci± odno¶nie polecenia odwiedzania pliku jest to, ¿e
-musisz mu podaæ nazwê pliku, który chcesz znale¼æ. Mówimy o tym, ¿e
-polecenie ,,czyta argument z terminala'' (w tym wypadku argument jest
-nazw± pliku). Po wpisaniu polecenia
-
- C-x C-f znajd¼ plik (ang. find a file)
-
-Emacs poprosi Ciê o wpisanie nazwy pliku. Pojawia siê ona w dolnej linii
-ekranu. Gdy ta linia jest u¿ywana do wprowadzania tego typu danych,
-nazywa siê j± ,,minibuforem'' (ang. "minibuffer"). Do edycji nazwy pliku
-w minibuforze mo¿esz u¿ywaæ zwyk³ych poleceñ Emacsa.
-
-Wprowadzanie nazwy pliku (lub jakichkolwiek innych danych w
-minibuforze) mo¿na anulowaæ klawiszem C-g.
-
->> Naci¶nij C-x C-f, po czym naci¶nij C-g. Na skutek tego zniknie
- minibufor oraz przerwane zostanie wykonanie polecenia C-x C-f, które
- tego minibufora u¿ywa³o. W rezultacie nie odwiedzisz ¿adnego pliku.
-
-Gdy skoñczysz wpisywaæ nazwê pliku, naci¶nij <Return>. Wówczas
-polecenie C-x C-f zabierze siê do roboty i znajdzie plik, który
-wybra³e¶. Z chwil± zakoñczenia wykonywania polecenia C-x C-f
-zniknie te¿ minibufor.
-
-Zawarto¶æ znalezionego pliku po chwili pojawia siê na ekranie
-i mo¿esz j± edytowaæ. Gdy chcesz zachowaæ zmiany, by je utrwaliæ,
-wydaj polecenie
-
- C-x C-s zachowaj plik (ang. save).
-
-Kopiuje to tekst z Emacsa do pliku. Za pierwszym razem, gdy to
-robisz, Emacs zmienia nazwê oryginalnego pliku, dodaj±c na
-koñcu jego nazwy znak ~. W ten sposób powstaje zapasowa kopia
-oryginalnego pliku.
-
-Gdy zachowywanie pliku siê koñczy, Emacs wypisuje jego nazwê u do³u
-ekranu. Pliki powiniene¶ zachowywaæ stosunkowo czêsto, aby nie straciæ
-za du¿o w wypadku za³amania systemu.
-
->> Naci¶nij C-x C-s, by zachowaæ dla siebie kopiê samouczka. Emacs
- powinien wypisaæ "Wrote ...TUTORIAL" na dole ekranu.
-
-Odwiedziæ w celu edycji lub odczytu mo¿esz plik istniej±cy ju¿ w
-systemie. Mo¿esz te¿ odwiedziæ plik, którego jeszcze nie ma w systemie i
-w³a¶nie w taki sposób tworzy siê w Emacsie nowe pliki. Gdy poleceniem
-C-x C-f odwiedzisz plik o nazwie nieistniej±cej w systemie, wówczas
-Emacs wy¶wietli puste miejsce, do którego bêdziesz móg³ zacz±æ wpisywaæ
-tekst. Gdy za¿±dasz zachowania wpisanego tekstu, Emacs utworzy w
-systemie plik z tym tekstem. Od tego momentu mo¿esz uwa¿aæ, ¿e edytujesz
-plik ju¿ istniej±cy.
-
-
-* BUFORY
---------
-
-Je¶li za pomoc± C-x C-f odwiedzisz inny plik, to plik odwiedzony
-poprzednio pozostanie w Emacsie. Mo¿esz siê na niego prze³±czyæ,
-odwiedzaj±c go jeszcze raz za pomoc± C-x C-f. W ten sposób mo¿esz
-mieæ w Emacsie odwiedzonych jednocze¶nie wiele plików.
-
->> Utwórz plik o nazwie "foo" za pomoc± C-x C-f foo <Return>.
- Wpisz w niego jaki¶ tekst i zachowaj "foo" za pomoc± C-x C-s.
- W koñcu napisz C-x C-f TUTORIAL <Return>, by wróciæ do samouczka.
-
-Emacs przechowuje tekst ka¿dego pliku w obiekcie, zwanym ,,buforem''.
-Odwiedzenie pliku powoduje utworzenie nowego bufora wewn±trz Emacsa. By
-zobaczyæ listê buforów, które istniej± w Twoim Emacsie, naci¶nij
-
- C-x C-b lista buforów (ang. list buffers).
-
->> Naci¶nij C-x C-b.
-
-Zwróæ uwagê, ¿e ka¿dy bufor ma w³asn± nazwê, mo¿e te¿ mieæ skojarzon± z
-nim nazwê pliku, który odwiedza. KA¯DY tekst, który ogl±dasz w Emacsie,
-jest zawsze czê¶ci± jednego z buforów.
-
->> Naci¶nij C-x 1 by pozbyæ siê listy buforów.
-
-Je¶li masz kilka buforów to tylko jeden z nich jest aktualny, ten
-który w³a¶nie edytujesz. Je¶li chcesz edytowaæ inny bufer musisz siê
-do niego "prze³±czyæ" (ang. switch). Je¶li chcesz prze³±czyæ siê do
-bufora, który odwiedza jaki¶ plik, mo¿esz to zrobiæ poprzez ponowne
-odwiedzenie pliku za pomoc± C-x C-f. Ale istnieje tak¿e ³atwiejszy
-sposób: u¿yj C-x b. U¿ywaj±c tej komendy musisz podaæ nazwê bufora, do
-którego zamierzasz siê prze³±czyæ.
-
->> Naci¶nij C-x b foo <Return> by wróciæ do bufora "foo", który
- przechowuje tekst pliku "foo". Nastêpnie naci¶nij C-x b TUTORIAL
- <Return> by wróciæ do samouczka.
-
-Zwykle nazwa bufora odpowiada nazwie pliku (bez ¶cie¿ki), choæ czasami
-zdarza siê inaczej. Lista buforów, któr± tworzysz za pomoc± C-x C-b
-pokazuje nazwy wszystkich buforów.
-
-KA¯DY tekst, który pojawia siê w oknie Emacsa jest czê¶ci± jakiego¶
-bufora. Niektóre bufory nie odpowiadaj± ¿adnemu odwiedzanemu
-plikowi. Na przyk³ad bufor "*Buffer List*" nie odwiedza ¿adnego pliku;
-zawiera on listê buforów, utworzon± w reakcji na naci¶niêcie przez
-Ciebie C-x C-b. Bufor "*Messages*" tak¿e nie odwiedza ¿adnego pliku;
-zawiera komunikaty, które pojawia³y siê podczas Twojej sesji z
-Emacsem.
-
->> Naci¶nij C-x b *Messages* <Return> by obejrzeæ bufor zawieraj±cy
- komunikaty. Nastêpnie naci¶nij C-x b TUTORIAL <Return> by wróciæ do
- samouczka.
-
-Je¶li zmieniasz tekst w jakim¶ pliku, a potem odwiedzisz inny plik, to
-zawarto¶æ tego pierwszego NIE jest automatycznie zachowywana. Zmiany,
-które wprowadzi³e¶, pozostaj± w Emacsie, w buforze tego¿ pliku.
-Tworzenie czy edytowanie innego bufora nie ma ¿adnego wp³ywu na
-pozosta³e. Jest to bardzo przydatne, ale te¿ oznacza, ¿e potrzebny jest
-Ci wygodny sposób zachowywania zawarto¶ci buforów. Niewygodne na
-przyk³ad by³oby, aby zawsze w celu zachowania bufora trzeba by³o do
-niego przechodziæ za pomoc± C-x C-f i dopiero potem wywo³ywaæ C-x C-s.
-Dlatego istnieje polecenie:
-
- C-x s Zachowaj bufory (ang. save some buffers)
-
-W reakcji na polecenie C-x s Emacs dla ka¿dego z buforów, w którym
-wystêpuj± nie zachowane do tej pory zmiany, zadaje pytanie, czy go
-w tej chwili zachowaæ.
-
->> Wstaw jak±¶ liniê tekstu, a potem naci¶nij C-x s.
- Powiniene¶ zostaæ zapytany o to, czy chcesz zachowaæ bufor
- TUTORIAL. Odpowiedz na to pytanie twierdz±co, naciskaj±c y.
-
-
-* ROZSZERZANIE ZESTAWU POLECEÑ
-------------------------------
-
-Poleceñ Emacsa jest znacznie, znacznie wiêcej, ni¿ mo¿na by skojarzyæ
-z klawiszami klawiatury, uwzglêdniaj±c nawet kombinacje z META lub Ctrl.
-Emacs radzi sobie z tym problemem, udostêpniaj±c polecenia X (ang.
-eXtend). Istniej± dwa rodzaje tych poleceñ:
-
- C-x Rozszerzenie o znak. Nastêpuje po nim jeden znak.
- M-x Rozszerzenie o nazwane polecenie. Nastêpuje po nim
- pe³na, niekiedy d³uga nazwa polecenia.
-
-Polecenia te s± u¿yteczne, ale u¿ywa siê ich nie tak czêsto, jak tych,
-których ju¿ siê nauczy³e¶. Mia³e¶ ju¿ okazjê poznaæ dwa z nich: C-x C-f,
-s³u¿±ce do odwiedzania plików, oraz C-x C-s do ich zachowywania. Innym
-przyk³adem mo¿e byæ polecenie C-x C-c, które koñczy sesjê Emacsa. (Nie
-martw siê, ¿e w ten sposób stracisz zmiany, które wprowadzi³e¶ do
-tekstów; przed zamkniêciem sesji Emacs proponuje Ci zachowania
-ka¿dego ze zmodyfikowanych plików.)
-
-C-z jest poleceniem, które wychodzi z Emacsa *na chwilê*, tak by¶ móg³
-wróciæ do niej wróciæ po jakim¶ czasie.
-
-W systemach, w których jest to mo¿liwe, C-z zawiesza proces Emacsa;
-powoduje to powrót do pow³oki (ang. shell), ale nie niszczy Emacsa.
-W najpopularniejszych pow³okach mo¿esz wróciæ do Emacsa za pomoc±
-polecenia `fg' lub `%emacs'.
-
-W systemach, w których nie ma zawieszania procesów, C-z tworzy proces
-podpow³oki (ang. "subshell"), który dzia³a pod Emacsem i daje Ci szansê
-uruchamiania innych programów oraz powrotu do Emacsa po ich skoñczeniu; w
-systemach tych C-z w istocie nie powoduje wyj¶cia z Emacsa i wówczas
-normalnym poleceniem powrotu do Emacsa jest wyj¶cie z podpow³oki za
-pomoc± polecenia "exit".
-
-Polecenia C-x C-c powiniene¶ u¿ywaæ, gdy masz zamiar siê wylogowaæ.
-Zalecane jest tak¿e wychodzenie z Emacsa wystartowanego na przyk³ad przez
-programy obs³uguj±ce pocztê elektroniczn± lub innego rodzaju narzêdzia,
-poniewa¿ mog± one nie wiedzieæ, jak sobie poradziæ z zawieszeniem
-Emacsa. Jednak¿e w zwyk³ych okoliczno¶ciach, je¶li nie musisz
-wylogowywaæ siê z systemu, korzystniej jest zawiesiæ Emacsa za pomoc±
-C-z, ni¿ z niego wyj¶æ.
-
-Istnieje wiele poleceñ zaczynaj±cych siê od C-x. Oto lista tych,
-których ju¿ siê nauczy³e¶:
-
- C-x C-f odwied¼ plik
- C-x C-s zachowaj plik
- C-x C-b wy¶wietl listê buforów
- C-x C-c wyjd¼ z Emacsa
- C-x u cofnij
-
-Poleceñ podawanych za pomoc± nazwy u¿ywa siê jeszcze rzadziej lub u¿ywa
-siê tylko w niektórych trybach. Przyk³adem mo¿e byæ polecenie
-replace-string, które zastêpuje jeden ³añcuch innym w ca³ym tek¶cie. Gdy
-naciskasz M-x, Emacs czeka na dalszy ci±g polecenia, wy¶wietlaj±c na
-dole ekranu (w minibuforze) napis "M-x". Powiniene¶ tam wpisaæ nazwê
-polecenia, w tym wypadku replace-string. Wystarczy przy tym, ¿e napisz
-jedynie repl s<Tab>; Emacs dokoñczy nazwê automatycznie. Wprowadzanie
-nazwy zakoñcz naci¶niêciem klawisza <Return>.
-
-Polecenie replace-string wymaga dwóch argumentów: ³añcucha, który ma
-zostaæ zast±piony, i ³añcucha, który ma zostaæ wstawiony w miejsce tego¿.
-Wpisywanie ka¿dego z tych ³añcuchów trzeba zakoñczyæ przyci¶niêciem
-klawisza <Return>.
-
->> Przesuñ kursor do czystej linii, dwie linie poni¿ej tej.
- Naci¶nij M-x repl s<Return>zmieni<Return>zmodyfikuje<Return>.
-
- Zwróæ uwagê, jak ta linia siê zmieni³a: zast±pi³e¶ s³owem
- ,,zmodyfikuje'' ka¿de wyst±pienie s³owa z-m-i-e-n-i poni¿ej pocz±tkowej
- pozycji kursora.
-
-
-* AUTOMATYCZNE ZACHOWYWANIE
----------------------------
-
-Je¶li zmian wprowadzonych do pliku nie zachowasz, to mo¿esz je straciæ w
-wypadku, gdy Twój komputer przestanie dzia³aæ. By Ciê przed tym
-uchroniæ, Emacs okresowo zachowuje wprowadzone zmiany w specjalnym
-pliku, który ma znak # na pocz±tku i na koñcu swojej nazwy. Przyjmijmy
-na przyk³ad, ¿e Twój plik nazywa siê "hello.c". Odpowiadaj±cy mu plik
-zachowywany automatycznie bêdzie nosi³ nazwê "#hello.c#". Gdy
-zachowasz plik w zwyk³y sposób, Emacs skasuje plik
-zachowany automatycznie.
-
-Je¶li Twój komputer przestanie dzia³aæ, mo¿esz odzyskaæ Twoje dane z
-pliku automatycznie zachowanego przez zwyk³e odwiedzenie tego pliku,
-który edytowa³e¶ (a nie pliku automatycznie zachowanego!) i napisanie
-M-x recover file<Return>. Gdy Emacs zapyta o potwierdzenie, to
-dane zachowane automatycznie odzyskasz, je¶li odpowiesz yes<Return>.
-
-
-* OBSZAR ECHA
--------------
-
-Je¶li polecenia dla Emacsa wpisujesz dostatecznie wolno, bêd± one
-pokazywane w specjalnym obszarze na dole ekranu, zwanym obszarem echa
-(ang. echo area). Obszar echa zawiera ostatni± doln± liniê ekranu.
-
-
-* LINIA STANU
--------------
-
-Linia, która znajduje siê bezpo¶rednio nad obszarem echa, zwana jest
-lini± trybu (ang. modeline). Pokazuje ona tekst podobny do
-nastêpuj±cego:
-
---:** TUTORIAL (Fundamental)--L670--58%----------------
-
-Linia ta podaje u¿yteczne informacje o stanie Emacsa i tekstu, który
-edytujesz.
-
-Wiesz ju¿, jakie jest znaczenie nazwy: oznacza ona plik,
-który odwiedzi³e¶. --NN%-- informuje o bie¿±cej pozycji wewn±trz
-tekstu; oznacza to, ¿e NN procent tekstu znajduje siê ponad górnym
-brzegiem ekranu. Je¶li pocz±tek pliku znajduje siê na pocz±tku
-ekranu, to zamiast liczby --00%-- zobaczysz w tym miejscu --Top--.
-Podobnie dla koñca tekstu pojawi siê tam napis --Bot-- (ang. bottom).
-Je¶li wy¶wietlasz tekst na tyle krótki, ¿e mie¶ci siê w
-ca³o¶ci na ekranie, to linia trybu bêdzie zawiera³a napis --All--.
-
-Litera L, po której wystêpuj± cyfry, tak¿e opisuje Twoj± bie¿±c±
-pozycjê: cyfry oznaczaj± numer linii, na której obecnie ustawiony jest
-kursor.
-
-Gwiazdki blisko pocz±tku linii trybu oznaczaj±, ¿e wprowadzi³e¶ do
-tekstu jakie¶ zmiany. Tu¿ po odwiedzeniu, a tak¿e po zachowaniu pliku
-nie bêdzie w tym miejscu gwiazdek, lecz my¶lniki.
-
-Wewn±trz nawiasów znajdziesz informacje na temat trybu edycji, w
-którym w³a¶nie jest Emacs. Domy¶lnym trybem edycji nazywa siê
-podstawowym (ang. fundamental); jest to tryb u¿ywanym w³a¶nie w
-tej chwili. Jest to przyk³ad ,,trybu g³ównego'' (ang. major mode).
-
-Emacs mo¿e dzia³aæ w wielu trybach g³ównych. Zosta³y one zaprojektowane,
-aby u³atwiæ edycjê napisów w rozmaitych jêzykach programowania, takich
-jak tryb Lisp czy C, oraz rodzajach tekstów, jak tryb tekstowy. W danej
-chwili mo¿e byæ aktywny tylko jeden g³ówny tryb pracy i to jego nazwa
-jest wy¶wietlana w linii trybu w miejscu, w którym teraz jest
-"Fundamental".
-
-Ka¿dy z g³ównych trybów edycyjnych mo¿e zmieniæ zachowanie niektórych
-poleceñ. Na przyk³ad w Emacsie istniej± polecenia s³u¿±ce do tworzenia
-komentarzy w programach. Skoro ka¿dy jêzyk programowania sam okre¶la,
-jak powinien wygl±daæ komentarz, to ka¿dy z g³ównych trybów edycyjnych
-musi wstawiaæ komentarze w odpowiedni sposób. Trybowi edycyjnemu
-odpowiada nazwa polecenia, które mo¿esz wykonaæ, by prze³±czyæ siê w ten
-tryb lub go wy³±czyæ. Przyk³adem mo¿e byæ M-x fundamental-mode, które
-jest poleceniem prze³±czaj±cym tryb podstawowy.
-
-Je¶li zamierzasz edytowaæ tekst w jêzyku angielskim, taki jak na
-przyk³ad oryginalna wersja tego samouczka, to prawdopodobnie
-powiniene¶ u¿yæ trybu tekstowego (ang. text mode).
-
->> Napisz M-x text-mode<Return>.
-
-Nie musisz siê martwiæ, bo ¿adne z poleceñ, które do tej pory pozna³e¶,
-nie zmienia Emacsa w powa¿ny sposób. Mo¿esz jednak zauwa¿yæ, ¿e teraz
-M-f i M-b traktuj± apostrofy jako czê¶ci s³ów. Poprzednio, w trybie
-podstawowym, polecenia te traktowa³y apostrofy jako separatory s³ów.
-
-G³ówne tryby edycji wprowadzaj± zwykle subtelne zmiany, takie jak
-opisana powy¿ej; wiêkszo¶æ poleceñ nadal robi ,,to samo'', chocia¿
-byæ mo¿e w troszeczkê inny sposób.
-
-By zobaczyæ dokumentacjê na temat bie¿±cego g³ównego trybu edycji,
-naci¶nij C-h m.
-
->> Naci¶nij C-u C-v raz lub wiêcej razy, tak by ta linia znalaz³a siê
- blisko góry ekranu.
-
->> Naci¶nij C-h m, by odczytaæ dokumentacjê na temat tego, czym tryb
- tekstowy ró¿ni siê od trybu podstawowego.
-
->> Naci¶nij q, by usun±æ dokumentacjê trybu z ekranu.
-
-G³ówne tryby edycji nazywaj± siê w³a¶nie ,,g³ównymi'', gdy¿ wystêpuj±
-tak¿e ,,podrzêdne'' tryby edycji (ang. minor modes). Podrzêdne tryby
-edycji nie s± alternatyw± dla trybów g³ównych, lecz jedynie ich
-niewielk± modyfikacj±. Ka¿dy podrzêdny tryb edycji mo¿na w³±czyæ lub
-wy³±czyæ niezale¿nie od pozosta³ych trybów podrzêdnych, a tak¿e
-niezale¿nie od trybu g³ównego. Mo¿esz wiec u¿ywaæ jednego,
-kombinacji dowolnych, albo nie u¿ywaæ ¿adnego trybu podrzêdnego.
-
-Jednym z podrzêdnych trybów edycji, który jest bardzo u¿yteczny,
-szczególnie do edycji tekstu angielskiego lub polskiego, jest tryb
-automatycznego wype³niania (ang. auto fill mode). Je¶li jest on
-w³±czony, to Emacs ³amie linie pomiêdzy s³owami automatycznie, gdy
-podczas wstawiania tekstu linia robi siê za szeroka.
-
-Tryb automatycznego wstawiania w³±cza siê na przyk³ad poleceniem M-x
-auto-fill-mode<Return>. Powtórzenie tego polecenie powoduje wy³±czenie
-trybu, ponowne powtórzenie --- jego w³±czenie, i tak dalej. Mówimy, ¿e
-polecenie ,,prze³±cza tryb''.
-
->> Napisz M-x auto-fill-mode<Return>. Wstaw potem wiele napisów
- ,,asdf '' tak d³ugo, a¿ zobaczysz, ¿e linia podzieli na dwie.
- Miêdzy literami musisz wstawiaæ spacje, poniewa¿ tryb
- automatycznego wype³niania ³amie linie tylko tam, gdzie s± spacje.
-
-Margines jest zazwyczaj ustawiony na 70 znaków, ale mo¿esz to zmieniæ
-poleceniem C-x f. Powiniene¶ poleceniu podaæ argument liczbowy
-mówi±cy, w której kolumnie ma zostaæ ustawiony margines.
-
->> Wywo³aj C-x f z argumentem równym 20. (C-u 2 0 C-x f).
- Napisz potem jaki¶ tekst i zauwa¿, ¿e Emacs wype³nia linie do
- d³ugo¶ci co najwy¿ej 20 znaków. Ustaw margines z powrotem na
- 70 znaków, wywo³uj±c jeszcze raz C-x f z odpowiednim argumentem.
-
-Je¶li zmieniasz tekst wewn±trz akapitu, to tryb automatycznego
-wype³niania sam z siebie nie wyrówna marginesu. Mo¿esz go wyrównaæ
-samodzielnie, wydaj±c polecenie M-q (Meta-q) (kursor powinien siê
-wówczas znajdowaæ wewn±trz akapitu).
-
->> Przesuñ kursor do poprzedniego akapitu i naci¶nij M-q.
-
-
-* SZUKANIE
-----------
-
-Emacs potrafi szukaæ ³añcuchów (zwartych ci±gów znaków lub s³ów)
-zarówno wstecz jak i do przodu. Szukanie ³añcucha jest poleceniem,
-które przesuwa kursor --- do nastêpnego miejsca, w którym dany
-³añcuch wystêpuje.
-
-Polecenie Emacsa "search" ró¿ni siê od podobnych poleceñ w innych
-edytorach tym, ¿e jest przyrostowe. Znaczy to, ¿e szukanie odbywa
-siê w trakcie, gdy wpisujesz kolejne znaki ³añcucha, który ma zostaæ
-znaleziony.
-
-Poleceniami rozpoczynaj±cymi szukanie s±: C-s dla szukania w przód
-oraz C-r dla szukania wstecz. POCZEKAJ PROSZÊ! Nie próbuj ich w tej
-chwili.
-
-Gdy naci¶niesz C-s, zauwa¿ysz, ¿e w obszarze echa pojawi siê
-tekst "I-search". Jest to informacja, ¿e Emacs znajduje siê w trybie
-"incremental search" i czeka, by¶ napisa³ tekst, który ma znale¼æ.
-Naci¶niêcie <Return> koñczy proces szukania.
-
->> Rozpocznij teraz szukanie, naciskaj±c C-s. POWOLI, litera po
- literze, napisz s³owo kursor, zatrzymuj±c siê po ka¿dym znaku
- i obserwuj±c, gdzie zatrzymuje siê kursor. Gdy naci¶niesz drugie
- r, bêdzie mo¿na powiedzieæ, ¿e szuka³e¶ s³owa kursor
- jednokrotnie. Naci¶nij jeszcze raz C-s, by znale¼æ nastêpne
- wyst±pienie s³owa kursor. Naci¶nij teraz cztery razy <Delback>
- i zobacz, co siê dzieje z kursorem. Naci¶nij <Return>, by skoñczyæ
- szukanie.
-
-Widzia³e¶, co siê dzia³o? Podczas szukania przyrostowego Emacs próbuje
-przej¶æ do miejsca wyst±pienia ³añcucha, który wpisa³e¶ do tej pory,
-i pod¶wietla go dla Twojej wygody. By znale¼æ nastêpne wyst±pienie
-s³owa kursor, po prostu jeszcze raz naci¶nij C-s. Je¶li takiego
-wyst±pienia nie ma, to Emacs zapiszczy i napisze, ¿e szukanie
-,,skoñczy³o siê pora¿k±''.
-
-Kombinacja C-g przerywa proces szukania, podobnie jak to czyni
-z innymi poleceniami.
-
-UWAGA: W niektórych systemach naci¶niecie C-s zamra¿a ekran i w
-rezultacie Emacs nie mo¿e pokazywaæ tekstu. Oznacza to, ¿e sk³adowa
-systemu operacyjnego, zwana kontrol± przep³ywu (ang. "flow control"),
-przechwyci³a znak C-s i nie pozwoli³a mu dotrzeæ do Emacsa. By odzyskaæ
-kontrolê nad ekranem, naci¶nij C-q. Dodatkowej pomocy poszukaj w
-rozdziale "Spontaneous Entry to Incremental Search" w podrêczniku
-Emacsa.
-
-Je¶li podczas szukania przyrostowego naci¶niesz <Delback>, to zauwa¿ysz,
-¿e w minibuforze znika ostatni znak wpisanego przez ciebie ³añcucha, a
-kursor wraca do poprzedniego miejsca. Przypu¶æmy na przyk³ad, ¿e
-nacisn±³e¶ k i znalaz³e¶ pierwsze wyst±pienie tej litery. Je¶li teraz
-naci¶niesz u, to kursor przesunie siê tu¿ za najbli¿sze litery
-ku. Naci¶nij teraz <Delback>. Spowoduje to skasowanie z wyszukiwanego
-³añcucha litery u, a kursor wróci do pierwszego wyst±pienia litery k.
-
-Je¶li podczas szukania naci¶niesz jaki¶ klawisz w kombinacji z META lub
-Ctrl (z nielicznymi wyj±tkami --- znakami, które maj± specjalne
-znaczenie podczas szukania, takimi jak C-s i C-r), to szukanie zostanie
-przerwane.
-
-C-s rozpoczyna proces szukania do przodu, czyli ZA bie¿±c± pozycj±
-kursora. Je¶li chcesz szukaæ czego¶ po³o¿onego w tek¶cie wcze¶niej,
-to naci¶nij C-r. Wszystko, co powiedzieli¶my o poleceniu C-s, stosuje
-siê te¿ do C-r, oczywi¶cie w odniesieniu do szukania wstecz.
-
-
-* WIELE OKIEN
--------------
-
-Jedn± z u¿ytecznych cech Emacsa jest mo¿liwo¶æ wy¶wietlania wiêcej ni¿
-jednego okna na raz.
-
->> Przesuñ kursor do tej linii i naci¶nij C-u 0 C-l.
-
->> Naci¶nij teraz C-x 2, co podzieli ekran na dwa okna. Obydwa okna
- wy¶wietlaj± ten samouczek. Kursor pozostaje w górnym oknie.
-
->> Naci¶nij C-M-v by przewin±æ dolne okno. (Je¶li nie masz
- klawisza Meta lub Alt, to naci¶nij ESC C-v.)
-
->> Naci¶nij C-x o ("o" jak angielskie "other") by przesun±æ kursor do
- dolnego okna. U¿yj C-v i M-v w dolnym oknie, by przewin±æ jego
- zawarto¶æ. Polecenia, które masz wykonaæ, odczytuj z górnego okna.
-
->> Naci¶nij C-x o jeszcze raz tak, by kursor wróci³ do górnego okna.
- Kursor w górnym oknie nie zmieni³ po³o¿enia.
-
-Ka¿de okno pamiêta po³o¿enie swojego kursora, lecz w danej chwili
-tylko jedno z okien wy¶wietla kursor. Wszystkie polecenia edycyjne
-stosuj± siê do okna, w którym jest kursor. To okno nazywane jest
-,,oknem wybranym''.
-
-Polecenie C-M-v przyda Ci siê, gdy bêdziesz chcia³ edytowaæ tekst w
-jednym oknie, a drugiego u¿ywa³ jako punktu odniesienia. Dziêki niemu
-kursor mo¿e zawsze znajdowaæ siê w oknie, którego zawarto¶æ edytujesz, a
-Ty mo¿esz przesuwaæ drugie okno.
-
-C-M-v to przyk³ad kombinacji, który uzyskuje siê, wciskaj±c jednocze¶nie
-klawisze Ctrl i Meta (Alt). Je¶li masz prawdziwy klawisz META (Alt), to
-C-M-v mo¿esz uzyskaæ przytrzymuj±c jednocze¶nie Ctrl oraz META (Alt) i
-naciskaj±c v. Nie jest wa¿ne, co zosta³o naci¶niête wcze¶niej, Ctrl czy
-META, poniewa¿ obydwa te klawisze dzia³aj± jako modyfikatory znaczenia
-znaków.
-
-Je¶li nie masz klawisza META (Alt) i w jego zastêpstwie u¿ywasz ESC, to
-kolejno¶æ naciskania klawiszy ma znaczenie: musisz najpierw nacisn±æ i
-pu¶ciæ ESC, po czym nacisn±æ Ctrl-v; kombinacja Ctrl-ESC v nie zadzia³a.
-Wynika to z tego, ¿e ESC jest znakiem, a nie modyfikatorem.
-
->> Naci¶nij C-x 1 (w górnym oknie), by pozbyæ siê okna dolnego.
-
-(Je¶li nacisn±³by¶ C-x 1 w dolnym oknie, to górne by znik³o. Mo¿esz
-sobie to polecenie t³umaczyæ jako ,,pozostaw tylko jedno okno --- to w
-którym w³a¶nie jestem''.)
-
-Nie musi byæ tak, ¿e obydwa okna pokazuj± ten sam bufor. Je¶li u¿yjesz
-C-x C-f, by odwiedziæ jaki¶ plik w jednym z nich, to zawarto¶æ drugiego
-siê nie zmieni. Z zasady w ró¿nych oknach mo¿esz niezale¿nie wy¶wietlaæ
-ró¿ne pliki.
-
-Oto inny sposób u¿ywania dwóch okien do wy¶wietlania dwóch ró¿nych
-rzeczy:
-
->> Naci¶nij C-x 4 C-f i nazwê jednego z Twoich plików. Zakoñcz
- wprowadzanie klawiszem <Return>. Podany plik pojawi siê w dolnym
- oknie razem z kursorem, który tam przeskakuje.
-
->> Naci¶nij C-x o, by wróciæ do górnego okna, oraz C-x 1 by usun±æ
- dolne okno.
-
-
-* REKURSYWNE POZIOMY EDYCJI
----------------------------
-
-Czasami mo¿esz znale¼æ siê w czym¶, co nazywa siê "rekursywnym
-poziomem edycji". Mo¿esz to rozpoznaæ po nawiasach kwadratowych w
-linii trybu, obejmuj±cych nawiasy okr±g³e zawieraj±ce nazwê g³ównego
-trybu edycji. Móg³by¶ na przyk³ad zobaczyæ [(Fundamental)] zamiast
-(Fundamental).
-
-By wyj¶æ z rekursywnego poziomu edycji, naci¶nij ESC ESC ESC. Jest to
-ogólnego przeznaczenia polecenie ,,wychodzimy''. Mo¿esz go u¿yæ tak¿e,
-by pozbyæ siê nadmiaru okien albo wyj¶æ z minibufora.
-
->> Naci¶nij M-x by wej¶æ do minibufora, potem naci¶nij ESC ESC ESC, by
- z niego wyj¶æ.
-
-Aby wyj¶æ z rekursywnego poziomu edycji, nie wystarczy u¿yæ C-g. Dzieje
-siê tak dlatego, ¿e klawisz C-g jest u¿ywany do anulowania poleceñ i
-argumentów WEWN¡TRZ pojedynczego rekursywnego poziomu edycji.
-
-
-SZUKANIE POMOCY
----------------
-
-W tym samouczku dostarczyli¶my tylko tyle informacji, ile jest
-niezbêdne, by¶ móg³ zacz±æ u¿ywaæ Emacsa. Emacs jest istn± kopalni±
-najró¿niejszych rzeczy, których nie sposób tutaj opisaæ. Bêdziesz
-zapewne chcia³ dowiedzieæ siê o Emacsie wiêcej, poniewa¿ posiada on
-wiele po¿ytecznych cech, o których na razie nic nie wiesz. Miêdzy innymi
-jest w nim zaszyte mnóstwo wewnêtrznej dokumentacji. Dotrzeæ do tej
-dokumentacji mo¿esz po naci¶niêciu kombinacji C-h.
-
-By uzyskaæ pomoc, naci¶nij C-h, a potem znak, który okre¶la jakiego
-rodzaju pomocy oczekujesz. Je¶li poczujesz siê NAPRAWDÊ zagubiony, to
-napisz C-h?, a Emacs podpowie, jakiego rodzaju pomocy mo¿e Ci
-dostarczyæ. Je¶li naci¶niesz C-h, a potem zadecydujesz, ¿e pomoc nie
-jest Ci jednak potrzebna, to aby anulowaæ zapocz±tkowane polecenie C-h,
-po prostu wci¶nij C-g.
-
-Najprostsz± pomoc mo¿esz uzyskaæ naciskaj±c C-h c. Naci¶nij C-h a potem
-c, po czym kombinacjê klawiszy, której znaczenie chcesz poznaæ; Emacs
-wy¶wietli krótki opis polecenia odpowiadaj±cego tej kombinacji.
-
->> Naci¶nij C-h c C-p.
-
-Powinno to przywo³aæ komunikat, o tre¶ci podobnej do
-
- C-p runs the command previous-line
-
-W ten sposób mo¿esz uzyskaæ ,,nazwê funkcji'' przypisanej kombinacji
-klawiszy. Przydaje siê to podczas pisania kodu w Lispie, w którym
-zapisane s± rozszerzenia Emacsa; wystarcza to tak¿e do przypomnienia
-Ci, co dane polecenie robi, je¶li widzia³e¶ je ju¿ wcze¶niej, lecz
-go nie zapamiêta³e¶.
-
-Jako dope³nienie polecenia C-h c Emacs dopuszcza te¿ wieloznakowe
-kombinacje klawiszy, na przyk³ad C-x C-s albo (je¶li nie masz klawisza
-META lub Alt) <ESC>v.
-
-By uzyskaæ wiêcej informacji na temat polecenia, naci¶nij C-h k
-zamiast C-h c.
-
->> Naci¶nij C-h k C-p.
-
-To polecenie wy¶wietla dokumentacjê na temat danej funkcji oraz jej
-nazwê w oknie Emacsa. Gdy skoñczysz ¶ledziæ wynik tego polecenia
-naci¶nij C-x 1, by pozbyæ siê tekstu pomocy. Nie musisz tego robiæ od
-razu. Mo¿esz wykonaæ pewne operacje w oparciu o tekst pomocy zanim
-naci¶niesz C-x 1.
-
-Oto kilka innych u¿ytecznych wariantów C-h:
-
- C-h f Opisz funkcje o podanej nazwie.
-
->> Napisz C-h f previous-line<Return>. Wypisze to na ekranie ca³±
- informacje, jak± Emacs ma na temat funkcji, która implementuje
- polecenie C-p.
-
-Podobnie komenda C-h v pokazuje na ekranie dokumentacjê zmiennych,
-których warto¶ci mo¿esz zmieniæ, aby dostosowaæ Emacsa do swoich
-preferencji. Wpisz nazwê zmiennej, gdy Emacs o ni± poprosi.
-
-
- C-h a Apropos. Wpisz s³owo, a Emacs wypisze listê
- wszystkich poleceñ, których nazwa zawiera to s³owo.
- Polecenia te mo¿na wywo³ywaæ za pomoc± Meta-x.
- Dla niektórych poleceñ Apropos wypisze jedno- lub
- dwuznakowe sekwencje, które wywo³uj± te polecenia.
-
->> Napisz C-h a file<Return>.
-
-Zobaczysz listê wszystkich poleceñ,
-dostêpnych za pomoc± M-x, które maja s³owo "file" w swojej nazwie.
-Zauwa¿ysz tam tak¿e polecenia takie, jak C-x C-f oraz C-x C-w,
-umieszczone obok nazw poleceñ "find-file" i "write-file".
-
->> Napisz C-M-v, aby przewin±æ okno pomocy. Zrób to kilka razy.
->> Napisz C-x 1, aby usun±æ okno pomocy.
-
- C-h i Czytanie elektronicznych podrêczników (w formacie Info). To
- polecenie prze³±czy Ciê do specjalnego bufora o nazwie
- *info*, gdzie bêdziesz móg³ przeczytaæ podrêczniki
- dotycz±ce pakietów zainstalowanych w Twoim
- systemie. Napisz m emacs <Return>, aby zapoznaæ siê z
- podrêcznikiem Emacsa. Je¿eli nigdy wcze¶niej nie u¿ywa³e¶
- trybu Info, to napisz ?, a Emacs przedstawi Ci mo¿liwo¶ci
- tego trybu. Po tym, jak zapoznasz siê z niniejszym krótkim
- samouczkiem, w dalszej pracy dostêp do dokumentacji
- bêdziesz uzyskiwa³ w³a¶nie za pomoc± Emacs Info.
-
-
-DODATKOWE FUNKCJE
------------------
-
-Wiêcej o Emacsie mo¿esz siê nauczyæ czytaj±c jego podrêcznik, w formie
-ksi±¿kowej lub on-line w postaci Info (u¿yj menu Help lub naci¶nij F10
-h r). Dwie dodatkowe w³a¶ciwo¶ci, które szczególnie mog± siê przydaæ
-to dope³nianie wprowadzanych danych i dired u³atwiaj±ce zarz±dzanie
-plikami.
-
-Dope³nianie pozwala unikn±æ niepotrzebnego wpisywania. Na przyk³ad
-je¶li chcesz siê prze³±czyæ do bufora *Messages*, mo¿esz nacisn±æ C-x
-b *M<Tab> a Emacs dope³ni dalsz± czê¶æ nazwy za Ciebie na tyle, na ile
-bêdzie w stanie ustaliæ na podstawie tego, co do tej pory wpisa³e¶. Dope³nianie
-jest opisane w Info w podrêczniku Emacsa w czê¶ci zatytu³owanej
-"Dop³nianie" (ang. Completion).
-
-Dired umo¿liwia Ci zrobienie wykazu plików w danym katalogu (dodatkowo
-w podkatalogach), przemieszczanie siê wewn±trz tej listy, odwiedzanie
-plików, zmienianie nazw, usuwanie i inne operacje na plikach. Dired
-jest opisane w Info w podrêczniku Emacsa w czê¶ci zatytu³owanej
-"Dired".
-
-Podrêcznik dodatkowo opisuje wiele innych w³a¶ciwo¶ci Emacsa.
-
-
-* KIEROWANIE KURSOREM Z X TERMINALA (akapit dodany przez autorów wersji polskiej)
------------------------------------
-
-Je¶li pracujesz na terminalu graficznym, to do kierowania kursorem
-prawdopodobnie ³atwiej Ci bêdzie u¿ywaæ klawiszy strza³ek po prawej
-stronie klawiatury. Klawisze strza³ek: w lewo, w prawo, w górê i w dó³
-dzia³aj± zgodnie z oczekiwaniem; odpowiadaj± one dok³adnie C-b, C-f, C-p
-i C-n, ale s± ³atwiejsze do zapamiêtania. Mo¿esz tak¿e u¿ywaæ C-lewo i
-C-prawo, by przesuwaæ siê o s³owa, oraz C-góra i C-dó³, by przesuwaæ siê
-o bloki (np. akapity, je¶li edytujesz tekst). Je¶li masz klawisze
-oznaczone Home (lub Begin) oraz End, to przenios± Ciê one na pocz±tek i,
-odpowiednio, na koniec linii, a C-Home i C-End na pocz±tek i koniec
-pliku. Je¶li na Twojej klawiaturze s± klawisze PgUp i PgDn, to mo¿esz
-ich u¿yæ do przesuwania siê o jeden ekran, tak jak M-v i C-v.
-
-Wszystkie te polecenia akceptuj± argument liczbowy, tak jak to
-opisano powy¿ej. Wpisanie argumentu mo¿esz sobie upro¶ciæ:
-naci¶nij i trzymaj CONTROL lub META i wpisz liczbê. Na
-przyk³ad, aby przesun±æ kursor o 12 s³ów w prawo, naci¶nij C-1 C-2
-C-prawo. Zwróæ uwagê, ¿e jest to ³atwe do wpisania, poniewa¿ nie
-musisz puszczaæ klawisza CONTROL podczas wpisywania cyfr.
-
-
-* U¯YWANIE MENU (akapit dodany przez autorów wersji polskiej)
----------------
-
-Je¶li pracujesz na X-terminalu, to u góry okna Emacsa powiniene¶ zauwa¿yæ
-pasek z menu. Tego menu mo¿esz u¿ywaæ, by wywo³ywaæ najczê¶ciej
-potrzebne polecenia Emacsa, takie jak "find file". Na pocz±tku bêdziesz
-s±dzi³, ¿e jest to ³atwiejsze ni¿ u¿ywanie klawiatury, poniewa¿ nie
-musisz siê na pamiêæ uczyæ kombinacji klawiszy, które uruchamiaj±
-poszczególne polecenia. Gdy ju¿ jednak poznasz Emacsa, to zaczniesz
-sobie te kombinacje przyswajaæ --- dla wygody przy pozycjach menu
-pokazywane s± odpowiadaj±ce im kombinacje klawiszy.
-
-Zwróæ uwagê, ¿e niektóre pozycje wystêpuj±ce w menu nie maj±
-odpowiedników klawiszowych. Na przyk³ad pozycja "Buffers" powoduje
-wy¶wietlenie listy wszystkich dostêpnych buforów. Do ka¿dego z nich
-mo¿esz siê prze³±czyæ, wybieraj±c jego nazwê, wy¶wietlon± pod pozycj±
-Buffers.
-
-
-PODSUMOWANIE
-------------
-
-Pamiêtaj, ¿e by wyj¶æ z Emacsa na sta³e, trzeba wydaæ polecenie C-x C-c.
-By wyj¶æ do pow³oki na chwilê tak, by jeszcze Do Emacsa wróciæ, trzeba
-u¿yæ C-z. (To nie dzia³a pod X-Windows, poniewa¿ tam nie ma prawdziwego
-konceptu przej¶cia na chwilê do pow³oki. Zamiast tego C-z ,,ikonizuje''
-okno Emacsa.)
-
-Ten samouczek by³ pisany tak, by wszyscy nowi u¿ytkownicy mogli go
-zrozumieæ. Je¶li co¶ pozostawi³ niejasnym, nie sied¼ cicho i nie
-obwiniaj siebie, tylko daj nam znaæ!
-
-
-KOPIOWANIE
-----------
-
-Niniejszy samouczek jest potomkiem w d³ugiej linii samouczków
-Emacsa, która rozpoczyna siê od tego, który zosta³ napisany przez
-Stuarta Cracrafta dla oryginalnego Emacsa. Zosta³ on zmodyfikowany we
-wrze¶niu 1994 przez Bena Winga, który zaktualizowa³ go w celu uwzglêdnienia
-pracy pod X-Windows.
-
-Autorem pierwszego t³umaczenia na jêzyk polski by³ Remek Trzaska
-<remek@npac.syr.edu>, a pomaga³ mu Ryszard Kubiak
-<rysiek@ipipan.gda.pl>. Tamto t³umaczenie zosta³o uaktualnione dla
-wersji GNU Emacs 21 przez Beatê Wierzcho³owsk± <beataw@orient.uw.edu.pl>
-z pomoc± Ryszarda Kubiaka i Janusza S. Bienia <jsbien@mail.uw.edu.pl>.
-
-Ta wersja samouczka, podobnie jak GNU Emacs, jest chroniona prawem
-autorskim, ale wolno j± kopiowaæ pod nastêpuj±cymi warunkami:
-
-Copyright (C) 1985, 1994, 2001-2011 Free Software Foundation, Inc.
-
-Zezwala siê na wykonywanie lub rozpowszechnianie
-wiernych kopii tego dokumentu w otrzymanej formie, na dowolnym
-no¶niku, pod warunkiem zachowania informacji o
-prawach autorskich i niniejszym zezwoleniu oraz pod
-warunkiem, ¿e dystrybutor udzieli odbiorcy pozwolenia na
-dalsze rozpowszechnianie zgodnie z niniejszym zezwoleniem.
-
-
-Zezwala siê równie¿ na rozpowszechnianie na warunkach podanych
-powy¿ej zmodyfikowanych wersji tego dokumentu lub jego czê¶ci,
-pod warunkiem, ¿e zostan± wyra¼nie uwidocznione
-informacje o tym, kto dokona³ modyfikacji jako ostatni.
-
-
-Warunki kopiowania samego Emacsa s± bardziej skomplikowane, ale zgodne
-z t± ide±. Proszê, przeczytaj plik COPYING, po czym rozdaj swoim
-znajomym kopie Emacsa. Pomó¿ têpiæ obstrukcjonizm w informatyce,
-u¿ywaj±c, tworz±c i dziel±c siê oprogramowaniem swobodnym.
-
-;;; Local Variables:
-;;; mode: fundamental
-;;; coding: latin-2
-;;; sentence-end-double-space: nil
-;;; End:
-
+Krótki samouczek Emacsa. Warunki kopiowania znajdują sie na końcu pliku.
+
+Polecenia Emacsa wymagają na ogół wciśnięcia klawisza CONTROL (oznaczanego
+czasami Ctrl lub CTL) lub klawisza META (oznaczanego czasami EDIT
+albo ALT). Dalej będziemy stosować następujące skróty:
+
+C-<znak> oznacza przytrzymanie klawisza CONTROL przy naciskaniu
+ klawisza <znak>. Na przykład C-f będzie odpowiadało
+ naciśnięciu f przy wciśniętym klawiszu CONTROL.
+M-<znak> oznacza przytrzymanie klawisza META lub ALT przy naciskaniu
+ klawisza <znak>. Zamiast tego można nacisnąć i puścić klawisz
+ ESC, a potem nacisnąć klawisz <znak>.
+
+Uwaga: aby zakończyć sesję Emacsa, naciśnij C-x C-c (kolejno dwa znaki).
+Znaki ">>" na lewym marginesie oznaczają w dalszej części tego samouczka
+ćwiczenia dla Ciebie. Na przykład:
+<<Blank lines inserted around following line by help-with-tutorial>>
+[Dodatkowe odstępy zostały zrobione w celach dydaktycznych.]
+>> Teraz naciśnij C-v (następny ekran), aby przejść na następny ekran
+ samouczka (zrób to naciskając jednocześnie klawisze CONTROL i v).
+ Od tego momentu powinieneś robić to zawsze, gdy dojdziesz
+ do końca ekranu.
+
+Zwróć uwagę na to, że kilka linii się powtarza, gdy przechodzisz z
+ekranu na następny; ma to zapewnić wrażenie ciągłości podczas przesuwania
+się w obrębie pliku.
+
+Pierwszą umiejętnością, która powinieneś opanować, jest sposób
+przesuwania się z miejsca na miejsce. Wiesz już, jak przesuwać się
+o jeden ekran do przodu. Aby przesunąć się o jeden ekran do tyłu,
+wciśnij kombinację klawiszy M-v (to znaczy wciśnij i przytrzymaj
+klawisz META lub Alt i jednocześnie naciśnij v albo naciśnij kolejno
+klawisze <ESC> v, jeśli nie masz klawisza META lub Alt).
+
+>> Spróbuj nacisnąć M-v, a potem C-v, by przesunąć się w przód i w tył
+ kilka razy.
+
+
+PODSUMOWANIE
+------------
+
+Następujące polecenia służą do przeglądania tekstu po jednym ekranie:
+
+ C-v Przesuń się o jeden ekran do przodu
+ M-v Przesuń się o jeden ekran do tyłu
+ C-l Wyczyść ekran i wyświetl go na nowo, umieszczając
+ tekst z okolic kursora w środku ekranu.
+ (Ta kombinacja to CONTROL-L, a nie CONTROL-1.)
+
+>> Znajdź kursor i zapamiętaj, jaki tekst jest w jego pobliżu.
+ Naciśnij następnie C-l.
+ Znajdź kursor jeszcze raz i zwróć uwagę, że znajduje się on
+ w pobliżu tego samego tekstu.
+
+Możesz także użyć klawiszy PageUp i PageDn, jeśli są dostępne na
+Twojej klawiaturze, do przemieszczania się między stronami, ale użycie
+C-v i M-v jest bardziej efektywne.
+
+PODSTAWY KIEROWANIA KURSOREM
+----------------------------
+
+Przesuwanie się z ekranu na ekran jest użyteczne, ale jak przejść do
+określonego miejsca w obrębie jednego ekranu?
+
+Można to zrobić na kilka sposobów. Najprostszym jest użycie poleceń
+C-p, C-b, C-f oraz C-n. Każde z nich przesuwa kursor o jeden wiersz
+albo kolumnę w określonym kierunku. Oto schemat, który to obrazuje:
+
+ Poprzednia linia, C-p
+ (ang. previous line)
+ :
+ :
+ Do tyłu, C-b .... Kursor .... Do przodu, C-f
+ (ang. back) : (ang. forward)
+ :
+ :
+ Następna linia, C-n
+ (ang. next line)
+
+>> Przesuń kursor na środek tego schematu za pomocą C-n lub C-p.
+ Potem naciśnij C-l, by zobaczyć cały diagram na środku ekranu.
+
+To są podstawowe polecenia kierujące położeniem kursora, których
+będziesz używał bardzo często, warto więc je zapamiętać.
+
+>> Naciśnij kilka razy C-n, by przesunąć kursor do tej linii.
+
+>> Przesuń się w głąb linii za pomocą C-f, a potem do góry za pomocą
+ C-p. Zwróć uwagę na zachowanie się C-p, gdy kursor jest w środku
+ linii.
+
+Każda linia tekstu kończy się znakiem nowej linii, który oddziela ją
+od następnej. Każdy Twój plik powinien się kończyć znakiem nowej
+linii (ale Emacs tego nie wymaga).
+
+>> Spróbuj nacisnąć C-b na początku linii. Powinno Cię to przenieść
+ na koniec poprzedniej linii. Dzieje się tak dlatego, że kursor
+ przechodzi wówczas nad znakiem nowej linii.
+
+C-f przechodzi nad znakiem nowej linii tak samo jak C-b.
+
+>> Naciśnij kilka razy C-b i obserwuj położenie kursora.
+ Naciskaj potem C-f, by wrócić na koniec linii. W końcu naciśnij
+ jeszcze raz C-f, by przejść do następnej linii.
+
+Gdy przesuwasz kursor poza dolną krawędź ekranu, tekst położony
+za krawędzią przesuwa się na ekran (ang. scrolling). Dzięki temu
+Emacs może przesunąć kursor do określonego miejsca bez umieszczania
+go poza ekranem.
+
+>> Spróbuj przesunąć kursor poza dolną granicę ekranu za pomocą C-n
+ i zobacz, co się stanie.
+
+Jeśli przesuwanie się o jeden znak na raz jest dla Ciebie zbyt wolne,
+to spróbuj przesuwać się o słowa. M-f (Meta-f) przesuwa kursor o słowo
+do przodu, a M-b przesuwa go o słowo do tyłu.
+
+>> Naciśnij kilka razy M-f i M-b.
+
+Gdy jesteś w środku słowa, to M-f przesuwa kursor na jego koniec.
+Jeśli natomiast jesteś w przerwie miedzy słowami, to M-f przesuwa
+kursor na koniec następnego słowa. M-b zachowuje się podobnie
+dla ruchu do tyłu.
+
+>> Naciśnij M-f i M-b kilka razy na przemian z C-f i C-b, tak byś
+ mógł zauważyć działanie M-f i M-b naciśniętych w różnych miejscach
+ wewnątrz i między słowami.
+
+Zauważ podobieństwo między C-f i C-b oraz M-f i M-b. Bardzo często
+kombinacje zawierające Meta (Alt) oznaczają operacje związane
+z jednostkami językowymi (słowa, zdania, akapity), podczas gdy
+kombinacje z klawiszem Control działają na jednostkach podstawowych,
+niezależnych od tego, co edytujesz (znaki, linie, itd.).
+
+Oto zależność, która stosuje się do linii i zdań: C-a i C-e przesuwają
+kursor na początek i koniec linii, a M-a i M-e przesuwają go na początek
+i koniec zdania.
+
+>> Naciśnij kilka razy C-a, a potem kilka razy C-e.
+ Powtórz to z M-a, a potem z M-e.
+
+Czy zauważyłeś, że powtarzanie C-a nic nie zmienia, natomiast powtórne
+M-a przesuwa Cię o jedno zdanie? Chociaż nie ma tu pełnej analogii,
+wydaje się to jednak naturalne.
+
+Położenie kursora w tekście jest określane mianem "punktu".
+
+Oto podsumowanie prostych poleceń służących do przesuwania kursora,
+włącznie z operacjami dotyczącymi słów i zdań:
+
+ C-f Do przodu o jeden znak
+ C-b Do tyłu o jeden znak
+
+ M-f Do przodu o słowo
+ M-b Do tyłu o słowo
+
+ C-n Następna linia
+ C-p Poprzednia linia
+
+ C-a Początek linii
+ C-e Koniec linii
+
+ M-a Do tyłu na początek zdania
+ M-e Do przodu na koniec zdania
+
+>> Przećwicz kilka razy dla wprawy wszystkie powyższe polecenia.
+ Należą one do najczęściej używanych.
+
+Dwa inne ważne polecenia przesuwające kursor to M-< (Meta lub Alt
+i znak mniejszości), które przesuwa kursor na początek całego tekstu
+i M-> (Meta lub Alt i znak większości), które przesuwa kursor na koniec
+całego tekstu.
+
+Na większości klawiatur "<" jest nad przecinkiem, musisz więc użyć
+klawisza Shift, by nacisnąć "<", i podobnie musisz użyć klawisza Shift,
+by nacisnąć M-<. Bez Shift uzyskałbyś M-przecinek.
+
+>> Naciśnij M-<, by przejść na początek samouczka, a potem kilka razy
+ użyj C-v, by powrócić do tego miejsca.
+
+>> Teraz naciśnij M->, by przejść na koniec samouczka, i wróć do tego
+ miejsca za pomocą kilkakrotnego M-v.
+
+Jeśli Twoja klawiatura ma klawisze strzałek, to możesz ich użyć do
+przesuwania kursora. Radzimy Ci nauczyć się się kombinacji C-b, C-f,
+C-n i C-p z trzech powodów. Po pierwsze, działają one na wszystkich
+typach terminali. Po drugie, gdy już zdobędziesz pewną praktykę w
+posługiwaniu się Emacsem, to będzie Ci szybciej nacisnąć te kombinacje
+niż klawisze strzałek (ponieważ nie wymaga to przenoszenia dłoni z
+miejsca, które zajmują podczas szybkiego pisania za pomocą 10 palców).
+Po trzecie wreszcie, gdy już wyrobisz sobie zwyczaj posługiwania się
+tymi poleceniami z klawiszem Control, to łatwo przyjdzie Ci nauczyć się
+bardziej zaawansowanych poleceń przesuwających kursor.
+
+Większość poleceń Emacsa akceptuje argument liczbowy; dla większości
+poleceń oznacza on liczbę powtórzeń. Aby określić liczbę powtórzeń
+polecenia, powinieneś je poprzedzić naciśnięciem C-u a potem cyfr.
+Jeśli masz na klawiaturze klawisz META (lub EDIT albo ALT), to
+alternatywnym sposobem wprowadzenia argumentu liczbowego jest użycie
+tego klawisza i wciskanie cyfr argumentu. Radzimy jednak przyswoić
+sobie metodę z klawiszem C-u, ponieważ działa ona na wszystkich
+terminalach.
+
+Na przykład C-u 8 C-f przesuwa kursor do przodu o osiem znaków.
+
+>> Spróbuj użyć C-n i C-p z argumentem liczbowym, by przesunąć kursor
+ do jednej z linii w pobliżu tego zdania za pomocą tylko jednego
+ polecenia.
+
+Większość poleceń używa argumentu liczbowego jako liczby powtórzeń.
+Jest kilka poleceń, które używają go w inny sposób. Do takich wyjątków
+należą C-v i M-v. Jeśli poda się im argument, to przesuwają zawartość
+ekranu w górę lub w dół o podaną liczbę linii zamiast o tyleż ekranów.
+Na przykład C-u 4 C-v przewija ekran o 4 linie.
+
+>> Spróbuj nacisnąć C-u 8 C-v.
+
+To powinno było przewinąć ekran do góry o 8 linii. Jeśli chciałbyś
+przewinąć ekran w dół, to powinieneś podać argument przed poleceniem M-v.
+
+Jeśli pracujesz w systemie z okienkowym trybem graficznym, jak X11
+lub MS-Windows, to prawdopodobnie po lewej stronie okna Emacsa znajduje
+się prostokątny obszar nazywany po angielsku "scrollbar", a po polsku
+suwakiem. Za jego pomocą możesz przewijać tekst, używając do tego myszy.
+
+>> Spróbuj nacisnąć środkowy klawisz myszy u góry podświetlonego
+ obszaru na suwaku. To powinno przewinąć tekst do miejsca
+ określonego przez wysokość, na której nacisnąłeś klawisz myszy.
+
+>> Przesuń mysz do miejsca oddalonego od górnego końca suwaka o mniej
+ więcej trzy linie i naciśnij lewy klawisz myszy kilka razy.
+
+
+* GDY EMACS JEST ZABLOKOWANY
+----------------------------
+
+Jeśli Emacs przestaje odpowiadać na Twoje polecenia, to możesz go
+bezpiecznie zatrzymać, przyciskając C-g. Klawisza C-g możesz też użyć do
+przerwania polecenia, które zabiera zbyt wiele czasu.
+
+Możesz także użyć C-g do anulowania argumentu liczbowego albo początku
+polecenia, którego nie zamierzasz dokończyć.
+
+>> Napisz C-u 100 jako argument liczbowy, po czym naciśnij C-g.
+ Teraz naciśnij C-f. Powinno to przesunąć kursor zaledwie o
+ jeden znak, ponieważ argument liczbowy anulowałeś za pomocą C-g.
+
+Za pomocą klawisza C-g możesz też anulować skutki omyłkowego
+wciśnięcia klawisza <ESC>.
+
+
+* ZABLOKOWANE POLECENIA
+-----------------------
+
+Pewne polecenia Emacsa są ,,zablokowane'' -- po to, by początkujący
+użytkownicy nie mogli ich wywołać przez przypadek.
+
+Jeśli wywołasz jedno z zablokowanych poleceń, to Emacs wypisze komunikat
+informujący o tym, co to za polecenie, i zapyta Cię, czy istotnie chcesz
+je wywołać.
+
+Jeśli naprawdę chcesz wywołać to polecenie, to odpowiedz na pytanie,
+naciskając spację. Jeśli nie chcesz wywołać zablokowanego polecenia,
+to na pytanie odpowiedz, naciskając n.
+
+>> Napisz `C-x C-l' (co jest zablokowanym poleceniem) i odpowiedz n
+ na zadane pytanie.
+
+
+* OKNA
+------
+
+Emacs może mieć otwartych kilka okien, z których każde wyświetla
+własny tekst. Pojęcie ,,okna'', jeśli chodzi o Emacsa, nie odnosi
+się do osobnego okienka systemu okienkowego, lecz do pojedynczego
+panelu wewnątrz okienka systemowego. (Emacs może też pracować
+na kilku oknach systemowych (X-oknach); w terminologii Emacsa
+nazywają się one ramkami. Opisane jest to poniżej.)
+
+Na tym etapie lepiej jest się nie zagłębiać w techniki wykorzystujące
+kilka okien. Powinieneś jedynie wiedzieć, w jaki sposób pozbyć się
+nadmiaru okien, które mogą się pojawić w wyniku wywołania Emacsowego
+systemu pomocy albo niektórych poleceń. Robi się to w prosty sposób:
+
+ C-x 1 Jedno okno (tzn. zlikwiduj wszystkie pozostałe okna).
+
+Kombinacja ta to klawisz Control-x, po którym występuje cyfra 1.
+Powiększa ona okno, w którym jest kursor tak, by wypełniło ono ekran,
+kasując zarazem pozostałe okna Emacsa.
+
+>> Przesuń kursor do tej linii i naciśnij C-u 0 C-l.
+
+(C-l, jak pamiętasz odświeża zawartość ekranu. Jeśli temu poleceniu
+poda się argument liczbowy, to będzie to oznaczało ,,odśwież zawartość
+ekranu i umieść bieżąca linię o tyle linii od góry ekranu''. Tak więc,
+C-u 0 C-1 oznacza ,,odśwież ekran, umieszczając bieżąca linię na samej
+górze''.)
+
+>> Naciśnij Control-x 2
+ Zauważ, że okno się kurczy, a jednocześnie pojawia się nowe,
+ wyświetlające ten sam tekst.
+
+>> Naciśnij C-x 1, a nowe okno zniknie.
+
+
+* WSTAWIANIE I USUWANIE
+-----------------------
+
+Jeśli chcesz wstawić nowy tekst, to po prostu go napisz. Znaki, które da
+się wyświetlić, takie jak A, 7, *, itd., Emacs traktuje jako tekst i
+natychmiast wstawia do dotychczasowego tekstu. Aby wstawić znak nowej
+linii, trzeba nacisnąć klawisz <Return> (na maszynach do pisania tak
+oznaczało się znak powrotu karetki).
+
+Ostatnio napisany znak możesz skasować, naciskając klawisz <Delback>.
+Chodzi tu o klawisz, którego normalnie używasz do skasowania ostatnio
+napisanego znaku. Na większości klawiatur wyróżnia się on wielkością,
+leży nad klawiszem <Return> i jest oznaczony napisem "Delete", "Del"
+albo "Backspace".
+
+Jeśli masz na klawiaturze klawisz oznaczony "Backspace", to właśnie on
+jest wspomnianym <Delback>. Oprócz niego może jeszcze występować
+klawisz oznaczony słowem "Delete", ale to nie on pełni rolę <Delback>.
+
+Mówiąc bardziej ogólnie, <Delback> usuwa znak bezpośrednio
+poprzedzający bieżącą pozycję kursora.
+
+>> Sprawdź to teraz: wstaw kilka znaków, po czym usuń je, kilka razy
+ naciskając <Delback>. Nie martw się, że zmieniasz w ten sposób
+ niniejszy plik, w istocie nie zmieniasz głównego pliku samouczka.
+ Pracujesz teraz na jego kopii.
+
+Gdy linia tekstu staje się zbyt długa, by zmieścić się w jednym
+wierszu ekranu, to jest ona ,,kontynuowana'' w wierszu następnym.
+Znak ,,backslash'' (`\') (albo - jeśli pracujesz w okienkowym
+trybie graficznym - zagięta strzałka) umieszczony na prawym marginesie
+wskazuje, że dana linia jest kontynuowana w następnym wierszu ekranu.
+
+>> Wpisuj jakiś tekst tak długo, aż dojdziesz do prawego marginesu, i
+ potem nie przestawaj. Zauważysz, że pojawi się linia kontynuacji.
+
+>> Użyj klawisza <Delback>, by usunąć znaki tekstu, tak by linia znowu
+ mieściła się na ekranie; linia kontynuacji zniknie.
+
+Znak nowej linii można skasować tak jak każdy inny znak. Usunięcie znaku
+nowej linii między dwiema liniami spowoduje ich połączenie. Jeśli powstała
+w wyniku tego linia tekstu jest zbyt długa, by zmieścić się na szerokość
+ekranu, to zostanie wyświetlona z linią kontynuacji.
+
+>> Przesuń kursor na początek linii i naciśnij <Delback>. Bieżąca
+ linia zostanie połączona z poprzednią.
+
+>> Naciśnij <Return>, by z powrotem wstawić znak nowej linii, który
+ skasowałeś.
+
+Jak już wiesz, większość poleceń Emacsa można wywołać z parametrem
+liczby powtórzeń; dotyczy to także znaków tekstu. Argument liczbowy
+powoduje wstawienie znaku odpowiadającą mu liczbę razy.
+
+>> Wypróbuj to teraz -- naciśnij C-u 8 *, a uzyskasz ********.
+
+Nauczyłeś się już większej części podstawowych sposobów pisania oraz
+poprawiania błędów. W Emacsie możesz usuwać również całe słowa lub
+linie. Oto podsumowanie operacji usuwania znaków:
+
+ <Delback> usuń znak bezpośrednio przed kursorem
+ C-d usuń znak bezpośrednio za kursorem
+
+ M-<Delback> wytnij słowo bezpośrednio przed kursorem
+ M-d wytnij słowo bezpośrednio za kursorem
+
+ C-k wytnij zawartość linii od kursora do jej końca
+ M-k wytnij wszystkie znaki od kursora do końca zdania
+
+Warto zauważyć, że stosunek <Delete> i C-d do M-<Delete> i M-d
+rozszerza analogię występującą w zestawieniu C-f i M-f (<Delete> tak
+naprawdę nie jest znakiem sterującym, ale nie jest to tutaj
+istotne). C-k i M-k są podobne do C-e i M-e w tym sensie, że linie są
+odpowiednikami zdań.
+
+
+Oto metoda wycinania części tekstu. Umieść kursor na początku fragmentu,
+który chcesz wyciąć, i naciśnij C-@ lub C-SPC (SPC-spacja). Teraz przejdź
+na drugi koniec wybranego fragmentu i naciśnij C-w. To wytnie cały tekst
+zawarty między punktami początkowym i końcowym.
+
+>> Przesuń kursor na literę O na początku poprzedniego paragrafu.
+
+>> Naciśnij C-SPC. Emacs wyświetli "Mark set" (znacznik ustawiony)
+ na dole ekranu.
+
+>> Przesuń kursor do litery o w słowie ,,kursor'' w drugim zdaniu.
+
+>> Naciśnij C-w. Ta komenda wytnie cały fragment zaczynający się od O,
+ a kończący tuż przed o.
+
+Gdy usuwasz więcej niż jeden znak naraz, Emacs zachowuje usunięty
+tekst po to, by mógł go z powrotem gdzieś wstawić. Wstawianie
+usuniętego tekstu nazywa się ,,wklejaniem''. Usunięty tekst
+możesz wkleić zarówno w to samo miejsce, z którego został usunięty,
+bądź też w inne miejsca. Ten sam tekst możesz wkleić wielokrotnie,
+w celu uzyskania wielu kopii. Poleceniem wklejenia tekstu jest C-y.
+
+Zauważ różnicę między ,,wycinaniem'' i ,,usuwaniem'', polegającą na tym,
+że rzeczy wycięte można na nowo wklejać, usuniętych natomiast wklejać nie
+można. Na ogół polecenia Emacsa, które kasują dużo tekstu, zachowują go,
+podczas gdy polecenia, które po prostu kasują jeden znak albo puste
+linie lub odstępy, skasowanego tekstu nie zachowują.
+
+>> Przesuń kursor na początek linii, która nie jest pusta. Naciśnij
+ C-k, by wyciąć tekst z tej linii.
+
+>> Naciśnij C-k jeszcze raz. Zauważ, że wycina to znak nowej linii,
+ który znajduje się za ta linią.
+
+Zwróć uwagę, że pojedyncze C-k wycina zawartość linii, a powtórne C-k
+wycina samą linię, tak że pozostałe linie przesuwają się do góry. C-k
+traktuje argument liczbowy w sposób specjalny: wycina ono tyle linii,
+ile wynosi wartość argumentu, ORAZ ich zawartość. To nie jest jedynie
+powtórzenie kilka razy C-k. C-u 2 C-k wycina dwie linie wraz z ich
+znakami nowej linii; dwukrotne naciśniecie C-k nie zrobiłoby tego.
+
+By odzyskać ostatnio wycięty tekst i wstawić go w miejsce kursora,
+naciśnij C-y.
+
+>> Twoja kolej. Naciśnij C-y, by z powrotem wstawić tekst.
+
+Zwróć uwagę, że jeśli naciśniesz C-k kilka razy z rzędu, to cały wycięty
+tekst zostanie zachowywany w jednym kawałku, tak że pojedyncze C-y wklei
+wszystkie linie.
+
+>> Naciśnij C-k kilka razy.
+
+A by odzyskać ten wycięty tekst...
+
+>> ...naciśnij C-y. Przesuń potem kursor o kilka linii w dół i
+ naciśnij C-y jeszcze raz. Widzisz, że wstawia to ten sam tekst.
+
+Co zrobić, jeśli chcesz wstawić tekst, który wcześniej wyciąłeś,
+a potem wycinasz coś innego? C-y wstawia tekst ostatnio wycięty.
+Poprzedni fragment nie jest jednak stracony. Możesz do niego wrócić,
+używając polecenia M-y. Naciskając C-y, wstawiasz tekst ostatnio
+wycięty, a naciskając M-y, zastępujesz ten tekst wyciętym uprzednio.
+Dalsze naciskanie M-y przywołuje coraz wcześniejsze fragmenty tekstu.
+Gdy dojdziesz do tekstu, którego szukałeś, po prostu kontynuuj edycję
+tekstu, pozostawiając wklejony tekst tam, gdzie się znajduje.
+
+Naciskając M-y wystarczająco wiele razy, dojdziesz do punktu,
+z którego wystartowałeś (czyli tekstu wyciętego ostatnio).
+
+>> Wytnij jakąś linię, zmień pozycję kursora i wytnij inną. Naciśnij
+ potem C-y, by wstawić drugą z wyciętych linii. Potem naciśnij M-y
+ i linia ta zostanie zastąpiona przez tą pierwszą. Naciśnij M-y
+ jeszcze kilka razy, by zobaczyć, co się dzieje. Powtarzaj to aż
+ do ponownego pojawienia się drugiej z linii. Możesz też wypróbować,
+ co się stanie, gdy polecenie M-y poprzedzisz argumentem dodatnim
+ albo ujemnym.
+
+
+* COFNIJ
+--------
+
+Jeśli wprowadzisz zmiany do tekstu, a potem dojdziesz do wniosku, że
+to była pomyłka, to możesz cofnąć zmiany, wydając polecenie ,,cofnij''
+(ang. undo), C-x u.
+
+C-x u cofa zmiany wprowadzone przez jedno polecenie; jeśli powtórzysz
+C-x u kilka razy z rzędu, to każde powtórzenie cofa kolejne polecenie.
+
+Od tej reguły są dwa wyjątki: polecenia, które nie zmieniają tekstu nie
+liczą się jako polecenia, które można wycofać (dotyczy to zarówno
+przesunięć kursora, jak i przewijania tekstu), oraz znaki wstawiane do
+tekstu (np. litery) łączone są w grupy do 20. (Redukuje to liczbę
+naciśnięć C-x u, które musiałbyś wykonać, by wycofać się z niechcianych
+zmian.)
+
+>> Wytnij tę linię za pomocą C-k, a potem naciśnij C-x u; linia
+ powinna się pojawić ponownie.
+
+C-_ jest innym sposobem wywołania polecenia "cofnij"; działa to
+dokładnie tak samo jak C-x u, jest jednak łatwiejsze do naciśnięcia
+kilka razy z rzędu. Wadą kombinacji C-_ jest to, że nie jest oczywiste
+w jaki sposób ją uzyskać na niektórych klawiaturach. To właśnie dlatego
+dostępna jest też kombinacja C-x u. Na niektórych terminalach możesz
+nacisnąć C-_ poprzez przytrzymanie Ctrl i naciśnięcie /.
+
+Argument liczbowy podany przed C-_ lub C-x u określa liczbę powtórzeń
+tego polecenia.
+
+
+* PLIKI
+-------
+
+Aby edytowany przez Ciebie tekst został na trwałe zachowany, musisz
+umieścić go w pliku. Jeśli tego nie zrobisz, to tekst zniknie, gdy
+zamknięty zostanie Emacs, za pomocą którego go edytowałeś. Aby zachować
+tekst w pliku, najpierw musisz ten plik ,,znaleźć'', i to zanim
+zaczniesz wprowadzać tekst. Czynność znajdowania pliku (ang. "file
+finding") bywa też nazywana ,,odwiedzaniem pliku'' (ang. "file
+visiting").
+
+Odwiedzanie pliku w Emacsie powoduje wyświetlenie jego zawartości.
+Bardzo często jest to początek edycji pliku. Jednakże zmiany, które
+wprowadzasz do pliku, nie są w nim utrwalone, zanim go nie ,,zachowasz''
+(ang. save). Ma to zapobiec pozostawieniu w systemie pliku, który został
+zmieniony tylko w połowie, a tego chcesz uniknąć. Gdy zachowujesz
+zmieniony plik, Emacs zostawia oryginał (pod inna nazwą) na wypadek,
+gdybyś doszedł do wniosku, że wprowadzone zmiany były błędne.
+
+Jeśli popatrzysz na dół ekranu, to zauważysz linię, która zaczyna się
+i kończy myślnikami, a zawiera tekst ,,TUTORIAL''. W tej
+części ekranu zawsze możesz znaleźć nazwę pliku, który właśnie
+odwiedzasz. W tej chwili odwiedzasz plik o nazwie TUTORIAL, który
+jest Twoją własną kopią samouczka Emacsa. Obojętnie, który plik
+odwiedzisz, właśnie w tym miejscu pojawi się jego nazwa.
+
+Polecenia służące do odwiedzania i zachowywania plików różnią się
+od innych poleceń, które już poznałeś, tym, że składają się z dwóch
+znaków. Obydwa zaczynają się od znaku Control-x. Jest mnóstwo
+poleceń, które zaczynają się od tego właśnie znaku; wiele z nich
+dotyczy plików, buforów oraz rzeczy z nimi związanych. Polecenia
+te mają długość dwóch, trzech lub czterech znaków.
+
+Kolejną nowością odnośnie polecenia odwiedzania pliku jest to, że
+musisz mu podać nazwę pliku, który chcesz znaleźć. Mówimy o tym, że
+polecenie ,,czyta argument z terminala'' (w tym wypadku argument jest
+nazwą pliku). Po wpisaniu polecenia
+
+ C-x C-f znajdź plik (ang. find a file)
+
+Emacs poprosi Cię o wpisanie nazwy pliku. Pojawia się ona w dolnej linii
+ekranu. Gdy ta linia jest używana do wprowadzania tego typu danych,
+nazywa się ją ,,minibuforem'' (ang. "minibuffer"). Do edycji nazwy pliku
+w minibuforze możesz używać zwykłych poleceń Emacsa.
+
+Wprowadzanie nazwy pliku (lub jakichkolwiek innych danych w
+minibuforze) można anulować klawiszem C-g.
+
+>> Naciśnij C-x C-f, po czym naciśnij C-g. Na skutek tego zniknie
+ minibufor oraz przerwane zostanie wykonanie polecenia C-x C-f, które
+ tego minibufora używało. W rezultacie nie odwiedzisz żadnego pliku.
+
+Gdy skończysz wpisywać nazwę pliku, naciśnij <Return>. Wówczas
+polecenie C-x C-f zabierze się do roboty i znajdzie plik, który
+wybrałeś. Z chwilą zakończenia wykonywania polecenia C-x C-f
+zniknie też minibufor.
+
+Zawartość znalezionego pliku po chwili pojawia się na ekranie
+i możesz ją edytować. Gdy chcesz zachować zmiany, by je utrwalić,
+wydaj polecenie
+
+ C-x C-s zachowaj plik (ang. save).
+
+Kopiuje to tekst z Emacsa do pliku. Za pierwszym razem, gdy to
+robisz, Emacs zmienia nazwę oryginalnego pliku, dodając na
+końcu jego nazwy znak ~. W ten sposób powstaje zapasowa kopia
+oryginalnego pliku.
+
+Gdy zachowywanie pliku się kończy, Emacs wypisuje jego nazwę u dołu
+ekranu. Pliki powinieneś zachowywać stosunkowo często, aby nie stracić
+za dużo w wypadku załamania systemu.
+
+>> Naciśnij C-x C-s, by zachować dla siebie kopię samouczka. Emacs
+ powinien wypisać "Wrote ...TUTORIAL" na dole ekranu.
+
+Odwiedzić w celu edycji lub odczytu możesz plik istniejący już w
+systemie. Możesz też odwiedzić plik, którego jeszcze nie ma w systemie i
+właśnie w taki sposób tworzy się w Emacsie nowe pliki. Gdy poleceniem
+C-x C-f odwiedzisz plik o nazwie nieistniejącej w systemie, wówczas
+Emacs wyświetli puste miejsce, do którego będziesz mógł zacząć wpisywać
+tekst. Gdy zażądasz zachowania wpisanego tekstu, Emacs utworzy w
+systemie plik z tym tekstem. Od tego momentu możesz uważać, że edytujesz
+plik już istniejący.
+
+
+* BUFORY
+--------
+
+Jeśli za pomocą C-x C-f odwiedzisz inny plik, to plik odwiedzony
+poprzednio pozostanie w Emacsie. Możesz się na niego przełączyć,
+odwiedzając go jeszcze raz za pomocą C-x C-f. W ten sposób możesz
+mieć w Emacsie odwiedzonych jednocześnie wiele plików.
+
+>> Utwórz plik o nazwie "foo" za pomocą C-x C-f foo <Return>.
+ Wpisz w niego jakiś tekst i zachowaj "foo" za pomocą C-x C-s.
+ W końcu napisz C-x C-f TUTORIAL <Return>, by wrócić do samouczka.
+
+Emacs przechowuje tekst każdego pliku w obiekcie, zwanym ,,buforem''.
+Odwiedzenie pliku powoduje utworzenie nowego bufora wewnątrz Emacsa. By
+zobaczyć listę buforów, które istnieją w Twoim Emacsie, naciśnij
+
+ C-x C-b lista buforów (ang. list buffers).
+
+>> Naciśnij C-x C-b.
+
+Zwróć uwagę, że każdy bufor ma własną nazwę, może też mieć skojarzoną z
+nim nazwę pliku, który odwiedza. KAŻDY tekst, który oglądasz w Emacsie,
+jest zawsze częścią jednego z buforów.
+
+>> Naciśnij C-x 1 by pozbyć się listy buforów.
+
+Jeśli masz kilka buforów to tylko jeden z nich jest aktualny, ten
+który właśnie edytujesz. Jeśli chcesz edytować inny bufer musisz się
+do niego "przełączyć" (ang. switch). Jeśli chcesz przełączyć się do
+bufora, który odwiedza jakiś plik, możesz to zrobić poprzez ponowne
+odwiedzenie pliku za pomocą C-x C-f. Ale istnieje także łatwiejszy
+sposób: użyj C-x b. Używając tej komendy musisz podać nazwę bufora, do
+którego zamierzasz się przełączyć.
+
+>> Naciśnij C-x b foo <Return> by wrócić do bufora "foo", który
+ przechowuje tekst pliku "foo". Następnie naciśnij C-x b TUTORIAL
+ <Return> by wrócić do samouczka.
+
+Zwykle nazwa bufora odpowiada nazwie pliku (bez ścieżki), choć czasami
+zdarza się inaczej. Lista buforów, którą tworzysz za pomocą C-x C-b
+pokazuje nazwy wszystkich buforów.
+
+KAŻDY tekst, który pojawia się w oknie Emacsa jest częścią jakiegoś
+bufora. Niektóre bufory nie odpowiadają żadnemu odwiedzanemu
+plikowi. Na przykład bufor "*Buffer List*" nie odwiedza żadnego pliku;
+zawiera on listę buforów, utworzoną w reakcji na naciśnięcie przez
+Ciebie C-x C-b. Bufor "*Messages*" także nie odwiedza żadnego pliku;
+zawiera komunikaty, które pojawiały się podczas Twojej sesji z
+Emacsem.
+
+>> Naciśnij C-x b *Messages* <Return> by obejrzeć bufor zawierający
+ komunikaty. Następnie naciśnij C-x b TUTORIAL <Return> by wrócić do
+ samouczka.
+
+Jeśli zmieniasz tekst w jakimś pliku, a potem odwiedzisz inny plik, to
+zawartość tego pierwszego NIE jest automatycznie zachowywana. Zmiany,
+które wprowadziłeś, pozostają w Emacsie, w buforze tegoż pliku.
+Tworzenie czy edytowanie innego bufora nie ma żadnego wpływu na
+pozostałe. Jest to bardzo przydatne, ale też oznacza, że potrzebny jest
+Ci wygodny sposób zachowywania zawartości buforów. Niewygodne na
+przykład byłoby, aby zawsze w celu zachowania bufora trzeba było do
+niego przechodzić za pomocą C-x C-f i dopiero potem wywoływać C-x C-s.
+Dlatego istnieje polecenie:
+
+ C-x s Zachowaj bufory (ang. save some buffers)
+
+W reakcji na polecenie C-x s Emacs dla każdego z buforów, w którym
+występują nie zachowane do tej pory zmiany, zadaje pytanie, czy go
+w tej chwili zachować.
+
+>> Wstaw jakąś linię tekstu, a potem naciśnij C-x s.
+ Powinieneś zostać zapytany o to, czy chcesz zachować bufor
+ TUTORIAL. Odpowiedz na to pytanie twierdząco, naciskając y.
+
+
+* ROZSZERZANIE ZESTAWU POLECEŃ
+------------------------------
+
+Poleceń Emacsa jest znacznie, znacznie więcej, niż można by skojarzyć
+z klawiszami klawiatury, uwzględniając nawet kombinacje z META lub Ctrl.
+Emacs radzi sobie z tym problemem, udostępniając polecenia X (ang.
+eXtend). Istnieją dwa rodzaje tych poleceń:
+
+ C-x Rozszerzenie o znak. Następuje po nim jeden znak.
+ M-x Rozszerzenie o nazwane polecenie. Następuje po nim
+ pełna, niekiedy długa nazwa polecenia.
+
+Polecenia te są użyteczne, ale używa się ich nie tak często, jak tych,
+których już się nauczyłeś. Miałeś już okazję poznać dwa z nich: C-x C-f,
+służące do odwiedzania plików, oraz C-x C-s do ich zachowywania. Innym
+przykładem może być polecenie C-x C-c, które kończy sesję Emacsa. (Nie
+martw się, że w ten sposób stracisz zmiany, które wprowadziłeś do
+tekstów; przed zamknięciem sesji Emacs proponuje Ci zachowania
+każdego ze zmodyfikowanych plików.)
+
+C-z jest poleceniem, które wychodzi z Emacsa *na chwilę*, tak byś mógł
+wrócić do niej wrócić po jakimś czasie.
+
+W systemach, w których jest to możliwe, C-z zawiesza proces Emacsa;
+powoduje to powrót do powłoki (ang. shell), ale nie niszczy Emacsa.
+W najpopularniejszych powłokach możesz wrócić do Emacsa za pomocą
+polecenia `fg' lub `%emacs'.
+
+W systemach, w których nie ma zawieszania procesów, C-z tworzy proces
+podpowłoki (ang. "subshell"), który działa pod Emacsem i daje Ci szansę
+uruchamiania innych programów oraz powrotu do Emacsa po ich skończeniu; w
+systemach tych C-z w istocie nie powoduje wyjścia z Emacsa i wówczas
+normalnym poleceniem powrotu do Emacsa jest wyjście z podpowłoki za
+pomocą polecenia "exit".
+
+Polecenia C-x C-c powinieneś używać, gdy masz zamiar się wylogować.
+Zalecane jest także wychodzenie z Emacsa wystartowanego na przykład przez
+programy obsługujące pocztę elektroniczną lub innego rodzaju narzędzia,
+ponieważ mogą one nie wiedzieć, jak sobie poradzić z zawieszeniem
+Emacsa. Jednakże w zwykłych okolicznościach, jeśli nie musisz
+wylogowywać się z systemu, korzystniej jest zawiesić Emacsa za pomocą
+C-z, niż z niego wyjść.
+
+Istnieje wiele poleceń zaczynających się od C-x. Oto lista tych,
+których już się nauczyłeś:
+
+ C-x C-f odwiedź plik
+ C-x C-s zachowaj plik
+ C-x C-b wyświetl listę buforów
+ C-x C-c wyjdź z Emacsa
+ C-x u cofnij
+
+Poleceń podawanych za pomocą nazwy używa się jeszcze rzadziej lub używa
+się tylko w niektórych trybach. Przykładem może być polecenie
+replace-string, które zastępuje jeden łańcuch innym w całym tekście. Gdy
+naciskasz M-x, Emacs czeka na dalszy ciąg polecenia, wyświetlając na
+dole ekranu (w minibuforze) napis "M-x". Powinieneś tam wpisać nazwę
+polecenia, w tym wypadku replace-string. Wystarczy przy tym, że napisz
+jedynie repl s<Tab>; Emacs dokończy nazwę automatycznie. Wprowadzanie
+nazwy zakończ naciśnięciem klawisza <Return>.
+
+Polecenie replace-string wymaga dwóch argumentów: łańcucha, który ma
+zostać zastąpiony, i łańcucha, który ma zostać wstawiony w miejsce tegoż.
+Wpisywanie każdego z tych łańcuchów trzeba zakończyć przyciśnięciem
+klawisza <Return>.
+
+>> Przesuń kursor do czystej linii, dwie linie poniżej tej.
+ Naciśnij M-x repl s<Return>zmieni<Return>zmodyfikuje<Return>.
+
+ Zwróć uwagę, jak ta linia się zmieniła: zastąpiłeś słowem
+ ,,zmodyfikuje'' każde wystąpienie słowa z-m-i-e-n-i poniżej początkowej
+ pozycji kursora.
+
+
+* AUTOMATYCZNE ZACHOWYWANIE
+---------------------------
+
+Jeśli zmian wprowadzonych do pliku nie zachowasz, to możesz je stracić w
+wypadku, gdy Twój komputer przestanie działać. By Cię przed tym
+uchronić, Emacs okresowo zachowuje wprowadzone zmiany w specjalnym
+pliku, który ma znak # na początku i na końcu swojej nazwy. Przyjmijmy
+na przykład, że Twój plik nazywa się "hello.c". Odpowiadający mu plik
+zachowywany automatycznie będzie nosił nazwę "#hello.c#". Gdy
+zachowasz plik w zwykły sposób, Emacs skasuje plik
+zachowany automatycznie.
+
+Jeśli Twój komputer przestanie działać, możesz odzyskać Twoje dane z
+pliku automatycznie zachowanego przez zwykłe odwiedzenie tego pliku,
+który edytowałeś (a nie pliku automatycznie zachowanego!) i napisanie
+M-x recover file<Return>. Gdy Emacs zapyta o potwierdzenie, to
+dane zachowane automatycznie odzyskasz, jeśli odpowiesz yes<Return>.
+
+
+* OBSZAR ECHA
+-------------
+
+Jeśli polecenia dla Emacsa wpisujesz dostatecznie wolno, będą one
+pokazywane w specjalnym obszarze na dole ekranu, zwanym obszarem echa
+(ang. echo area). Obszar echa zawiera ostatnią dolną linię ekranu.
+
+
+* LINIA STANU
+-------------
+
+Linia, która znajduje się bezpośrednio nad obszarem echa, zwana jest
+linią trybu (ang. modeline). Pokazuje ona tekst podobny do
+następującego:
+
+--:** TUTORIAL (Fundamental)--L670--58%----------------
+
+Linia ta podaje użyteczne informacje o stanie Emacsa i tekstu, który
+edytujesz.
+
+Wiesz już, jakie jest znaczenie nazwy: oznacza ona plik,
+który odwiedziłeś. --NN%-- informuje o bieżącej pozycji wewnątrz
+tekstu; oznacza to, że NN procent tekstu znajduje się ponad górnym
+brzegiem ekranu. Jeśli początek pliku znajduje się na początku
+ekranu, to zamiast liczby --00%-- zobaczysz w tym miejscu --Top--.
+Podobnie dla końca tekstu pojawi się tam napis --Bot-- (ang. bottom).
+Jeśli wyświetlasz tekst na tyle krótki, że mieści się w
+całości na ekranie, to linia trybu będzie zawierała napis --All--.
+
+Litera L, po której występują cyfry, także opisuje Twoją bieżącą
+pozycję: cyfry oznaczają numer linii, na której obecnie ustawiony jest
+kursor.
+
+Gwiazdki blisko początku linii trybu oznaczają, że wprowadziłeś do
+tekstu jakieś zmiany. Tuż po odwiedzeniu, a także po zachowaniu pliku
+nie będzie w tym miejscu gwiazdek, lecz myślniki.
+
+Wewnątrz nawiasów znajdziesz informacje na temat trybu edycji, w
+którym właśnie jest Emacs. Domyślnym trybem edycji nazywa się
+podstawowym (ang. fundamental); jest to tryb używanym właśnie w
+tej chwili. Jest to przykład ,,trybu głównego'' (ang. major mode).
+
+Emacs może działać w wielu trybach głównych. Zostały one zaprojektowane,
+aby ułatwić edycję napisów w rozmaitych językach programowania, takich
+jak tryb Lisp czy C, oraz rodzajach tekstów, jak tryb tekstowy. W danej
+chwili może być aktywny tylko jeden główny tryb pracy i to jego nazwa
+jest wyświetlana w linii trybu w miejscu, w którym teraz jest
+"Fundamental".
+
+Każdy z głównych trybów edycyjnych może zmienić zachowanie niektórych
+poleceń. Na przykład w Emacsie istnieją polecenia służące do tworzenia
+komentarzy w programach. Skoro każdy język programowania sam określa,
+jak powinien wyglądać komentarz, to każdy z głównych trybów edycyjnych
+musi wstawiać komentarze w odpowiedni sposób. Trybowi edycyjnemu
+odpowiada nazwa polecenia, które możesz wykonać, by przełączyć się w ten
+tryb lub go wyłączyć. Przykładem może być M-x fundamental-mode, które
+jest poleceniem przełączającym tryb podstawowy.
+
+Jeśli zamierzasz edytować tekst w języku angielskim, taki jak na
+przykład oryginalna wersja tego samouczka, to prawdopodobnie
+powinieneś użyć trybu tekstowego (ang. text mode).
+
+>> Napisz M-x text-mode<Return>.
+
+Nie musisz się martwić, bo żadne z poleceń, które do tej pory poznałeś,
+nie zmienia Emacsa w poważny sposób. Możesz jednak zauważyć, że teraz
+M-f i M-b traktują apostrofy jako części słów. Poprzednio, w trybie
+podstawowym, polecenia te traktowały apostrofy jako separatory słów.
+
+Główne tryby edycji wprowadzają zwykle subtelne zmiany, takie jak
+opisana powyżej; większość poleceń nadal robi ,,to samo'', chociaż
+być może w troszeczkę inny sposób.
+
+By zobaczyć dokumentację na temat bieżącego głównego trybu edycji,
+naciśnij C-h m.
+
+>> Naciśnij C-u C-v raz lub więcej razy, tak by ta linia znalazła się
+ blisko góry ekranu.
+
+>> Naciśnij C-h m, by odczytać dokumentację na temat tego, czym tryb
+ tekstowy różni się od trybu podstawowego.
+
+>> Naciśnij q, by usunąć dokumentację trybu z ekranu.
+
+Główne tryby edycji nazywają się właśnie ,,głównymi'', gdyż występują
+także ,,podrzędne'' tryby edycji (ang. minor modes). Podrzędne tryby
+edycji nie są alternatywą dla trybów głównych, lecz jedynie ich
+niewielką modyfikacją. Każdy podrzędny tryb edycji można włączyć lub
+wyłączyć niezależnie od pozostałych trybów podrzędnych, a także
+niezależnie od trybu głównego. Możesz wiec używać jednego,
+kombinacji dowolnych, albo nie używać żadnego trybu podrzędnego.
+
+Jednym z podrzędnych trybów edycji, który jest bardzo użyteczny,
+szczególnie do edycji tekstu angielskiego lub polskiego, jest tryb
+automatycznego wypełniania (ang. auto fill mode). Jeśli jest on
+włączony, to Emacs łamie linie pomiędzy słowami automatycznie, gdy
+podczas wstawiania tekstu linia robi się za szeroka.
+
+Tryb automatycznego wstawiania włącza się na przykład poleceniem M-x
+auto-fill-mode<Return>. Powtórzenie tego polecenie powoduje wyłączenie
+trybu, ponowne powtórzenie --- jego włączenie, i tak dalej. Mówimy, że
+polecenie ,,przełącza tryb''.
+
+>> Napisz M-x auto-fill-mode<Return>. Wstaw potem wiele napisów
+ ,,asdf '' tak długo, aż zobaczysz, że linia podzieli na dwie.
+ Między literami musisz wstawiać spacje, ponieważ tryb
+ automatycznego wypełniania łamie linie tylko tam, gdzie są spacje.
+
+Margines jest zazwyczaj ustawiony na 70 znaków, ale możesz to zmienić
+poleceniem C-x f. Powinieneś poleceniu podać argument liczbowy
+mówiący, w której kolumnie ma zostać ustawiony margines.
+
+>> Wywołaj C-x f z argumentem równym 20. (C-u 2 0 C-x f).
+ Napisz potem jakiś tekst i zauważ, że Emacs wypełnia linie do
+ długości co najwyżej 20 znaków. Ustaw margines z powrotem na
+ 70 znaków, wywołując jeszcze raz C-x f z odpowiednim argumentem.
+
+Jeśli zmieniasz tekst wewnątrz akapitu, to tryb automatycznego
+wypełniania sam z siebie nie wyrówna marginesu. Możesz go wyrównać
+samodzielnie, wydając polecenie M-q (Meta-q) (kursor powinien się
+wówczas znajdować wewnątrz akapitu).
+
+>> Przesuń kursor do poprzedniego akapitu i naciśnij M-q.
+
+
+* SZUKANIE
+----------
+
+Emacs potrafi szukać łańcuchów (zwartych ciągów znaków lub słów)
+zarówno wstecz jak i do przodu. Szukanie łańcucha jest poleceniem,
+które przesuwa kursor --- do następnego miejsca, w którym dany
+łańcuch występuje.
+
+Polecenie Emacsa "search" różni się od podobnych poleceń w innych
+edytorach tym, że jest przyrostowe. Znaczy to, że szukanie odbywa
+się w trakcie, gdy wpisujesz kolejne znaki łańcucha, który ma zostać
+znaleziony.
+
+Poleceniami rozpoczynającymi szukanie są: C-s dla szukania w przód
+oraz C-r dla szukania wstecz. POCZEKAJ PROSZĘ! Nie próbuj ich w tej
+chwili.
+
+Gdy naciśniesz C-s, zauważysz, że w obszarze echa pojawi się
+tekst "I-search". Jest to informacja, że Emacs znajduje się w trybie
+"incremental search" i czeka, byś napisał tekst, który ma znaleźć.
+Naciśnięcie <Return> kończy proces szukania.
+
+>> Rozpocznij teraz szukanie, naciskając C-s. POWOLI, litera po
+ literze, napisz słowo kursor, zatrzymując się po każdym znaku
+ i obserwując, gdzie zatrzymuje się kursor. Gdy naciśniesz drugie
+ r, będzie można powiedzieć, że szukałeś słowa kursor
+ jednokrotnie. Naciśnij jeszcze raz C-s, by znaleźć następne
+ wystąpienie słowa kursor. Naciśnij teraz cztery razy <Delback>
+ i zobacz, co się dzieje z kursorem. Naciśnij <Return>, by skończyć
+ szukanie.
+
+Widziałeś, co się działo? Podczas szukania przyrostowego Emacs próbuje
+przejść do miejsca wystąpienia łańcucha, który wpisałeś do tej pory,
+i podświetla go dla Twojej wygody. By znaleźć następne wystąpienie
+słowa kursor, po prostu jeszcze raz naciśnij C-s. Jeśli takiego
+wystąpienia nie ma, to Emacs zapiszczy i napisze, że szukanie
+,,skończyło się porażką''.
+
+Kombinacja C-g przerywa proces szukania, podobnie jak to czyni
+z innymi poleceniami.
+
+UWAGA: W niektórych systemach naciśniecie C-s zamraża ekran i w
+rezultacie Emacs nie może pokazywać tekstu. Oznacza to, że składowa
+systemu operacyjnego, zwana kontrolą przepływu (ang. "flow control"),
+przechwyciła znak C-s i nie pozwoliła mu dotrzeć do Emacsa. By odzyskać
+kontrolę nad ekranem, naciśnij C-q. Dodatkowej pomocy poszukaj w
+rozdziale "Spontaneous Entry to Incremental Search" w podręczniku
+Emacsa.
+
+Jeśli podczas szukania przyrostowego naciśniesz <Delback>, to zauważysz,
+że w minibuforze znika ostatni znak wpisanego przez ciebie łańcucha, a
+kursor wraca do poprzedniego miejsca. Przypuśćmy na przykład, że
+nacisnąłeś k i znalazłeś pierwsze wystąpienie tej litery. Jeśli teraz
+naciśniesz u, to kursor przesunie się tuż za najbliższe litery
+ku. Naciśnij teraz <Delback>. Spowoduje to skasowanie z wyszukiwanego
+łańcucha litery u, a kursor wróci do pierwszego wystąpienia litery k.
+
+Jeśli podczas szukania naciśniesz jakiś klawisz w kombinacji z META lub
+Ctrl (z nielicznymi wyjątkami --- znakami, które mają specjalne
+znaczenie podczas szukania, takimi jak C-s i C-r), to szukanie zostanie
+przerwane.
+
+C-s rozpoczyna proces szukania do przodu, czyli ZA bieżącą pozycją
+kursora. Jeśli chcesz szukać czegoś położonego w tekście wcześniej,
+to naciśnij C-r. Wszystko, co powiedzieliśmy o poleceniu C-s, stosuje
+się też do C-r, oczywiście w odniesieniu do szukania wstecz.
+
+
+* WIELE OKIEN
+-------------
+
+Jedną z użytecznych cech Emacsa jest możliwość wyświetlania więcej niż
+jednego okna na raz.
+
+>> Przesuń kursor do tej linii i naciśnij C-u 0 C-l.
+
+>> Naciśnij teraz C-x 2, co podzieli ekran na dwa okna. Obydwa okna
+ wyświetlają ten samouczek. Kursor pozostaje w górnym oknie.
+
+>> Naciśnij C-M-v by przewinąć dolne okno. (Jeśli nie masz
+ klawisza Meta lub Alt, to naciśnij ESC C-v.)
+
+>> Naciśnij C-x o ("o" jak angielskie "other") by przesunąć kursor do
+ dolnego okna. Użyj C-v i M-v w dolnym oknie, by przewinąć jego
+ zawartość. Polecenia, które masz wykonać, odczytuj z górnego okna.
+
+>> Naciśnij C-x o jeszcze raz tak, by kursor wrócił do górnego okna.
+ Kursor w górnym oknie nie zmienił położenia.
+
+Każde okno pamięta położenie swojego kursora, lecz w danej chwili
+tylko jedno z okien wyświetla kursor. Wszystkie polecenia edycyjne
+stosują się do okna, w którym jest kursor. To okno nazywane jest
+,,oknem wybranym''.
+
+Polecenie C-M-v przyda Ci się, gdy będziesz chciał edytować tekst w
+jednym oknie, a drugiego używał jako punktu odniesienia. Dzięki niemu
+kursor może zawsze znajdować się w oknie, którego zawartość edytujesz, a
+Ty możesz przesuwać drugie okno.
+
+C-M-v to przykład kombinacji, który uzyskuje się, wciskając jednocześnie
+klawisze Ctrl i Meta (Alt). Jeśli masz prawdziwy klawisz META (Alt), to
+C-M-v możesz uzyskać przytrzymując jednocześnie Ctrl oraz META (Alt) i
+naciskając v. Nie jest ważne, co zostało naciśnięte wcześniej, Ctrl czy
+META, ponieważ obydwa te klawisze działają jako modyfikatory znaczenia
+znaków.
+
+Jeśli nie masz klawisza META (Alt) i w jego zastępstwie używasz ESC, to
+kolejność naciskania klawiszy ma znaczenie: musisz najpierw nacisnąć i
+puścić ESC, po czym nacisnąć Ctrl-v; kombinacja Ctrl-ESC v nie zadziała.
+Wynika to z tego, że ESC jest znakiem, a nie modyfikatorem.
+
+>> Naciśnij C-x 1 (w górnym oknie), by pozbyć się okna dolnego.
+
+(Jeśli nacisnąłbyś C-x 1 w dolnym oknie, to górne by znikło. Możesz
+sobie to polecenie tłumaczyć jako ,,pozostaw tylko jedno okno --- to w
+którym właśnie jestem''.)
+
+Nie musi być tak, że obydwa okna pokazują ten sam bufor. Jeśli użyjesz
+C-x C-f, by odwiedzić jakiś plik w jednym z nich, to zawartość drugiego
+się nie zmieni. Z zasady w różnych oknach możesz niezależnie wyświetlać
+różne pliki.
+
+Oto inny sposób używania dwóch okien do wyświetlania dwóch różnych
+rzeczy:
+
+>> Naciśnij C-x 4 C-f i nazwę jednego z Twoich plików. Zakończ
+ wprowadzanie klawiszem <Return>. Podany plik pojawi się w dolnym
+ oknie razem z kursorem, który tam przeskakuje.
+
+>> Naciśnij C-x o, by wrócić do górnego okna, oraz C-x 1 by usunąć
+ dolne okno.
+
+
+* REKURSYWNE POZIOMY EDYCJI
+---------------------------
+
+Czasami możesz znaleźć się w czymś, co nazywa się "rekursywnym
+poziomem edycji". Możesz to rozpoznać po nawiasach kwadratowych w
+linii trybu, obejmujących nawiasy okrągłe zawierające nazwę głównego
+trybu edycji. Mógłbyś na przykład zobaczyć [(Fundamental)] zamiast
+(Fundamental).
+
+By wyjść z rekursywnego poziomu edycji, naciśnij ESC ESC ESC. Jest to
+ogólnego przeznaczenia polecenie ,,wychodzimy''. Możesz go użyć także,
+by pozbyć się nadmiaru okien albo wyjść z minibufora.
+
+>> Naciśnij M-x by wejść do minibufora, potem naciśnij ESC ESC ESC, by
+ z niego wyjść.
+
+Aby wyjść z rekursywnego poziomu edycji, nie wystarczy użyć C-g. Dzieje
+się tak dlatego, że klawisz C-g jest używany do anulowania poleceń i
+argumentów WEWNĄTRZ pojedynczego rekursywnego poziomu edycji.
+
+
+SZUKANIE POMOCY
+---------------
+
+W tym samouczku dostarczyliśmy tylko tyle informacji, ile jest
+niezbędne, byś mógł zacząć używać Emacsa. Emacs jest istną kopalnią
+najróżniejszych rzeczy, których nie sposób tutaj opisać. Będziesz
+zapewne chciał dowiedzieć się o Emacsie więcej, ponieważ posiada on
+wiele pożytecznych cech, o których na razie nic nie wiesz. Między innymi
+jest w nim zaszyte mnóstwo wewnętrznej dokumentacji. Dotrzeć do tej
+dokumentacji możesz po naciśnięciu kombinacji C-h.
+
+By uzyskać pomoc, naciśnij C-h, a potem znak, który określa jakiego
+rodzaju pomocy oczekujesz. Jeśli poczujesz się NAPRAWDĘ zagubiony, to
+napisz C-h?, a Emacs podpowie, jakiego rodzaju pomocy może Ci
+dostarczyć. Jeśli naciśniesz C-h, a potem zadecydujesz, że pomoc nie
+jest Ci jednak potrzebna, to aby anulować zapoczątkowane polecenie C-h,
+po prostu wciśnij C-g.
+
+Najprostszą pomoc możesz uzyskać naciskając C-h c. Naciśnij C-h a potem
+c, po czym kombinację klawiszy, której znaczenie chcesz poznać; Emacs
+wyświetli krótki opis polecenia odpowiadającego tej kombinacji.
+
+>> Naciśnij C-h c C-p.
+
+Powinno to przywołać komunikat, o treści podobnej do
+
+ C-p runs the command previous-line
+
+W ten sposób możesz uzyskać ,,nazwę funkcji'' przypisanej kombinacji
+klawiszy. Przydaje się to podczas pisania kodu w Lispie, w którym
+zapisane są rozszerzenia Emacsa; wystarcza to także do przypomnienia
+Ci, co dane polecenie robi, jeśli widziałeś je już wcześniej, lecz
+go nie zapamiętałeś.
+
+Jako dopełnienie polecenia C-h c Emacs dopuszcza też wieloznakowe
+kombinacje klawiszy, na przykład C-x C-s albo (jeśli nie masz klawisza
+META lub Alt) <ESC>v.
+
+By uzyskać więcej informacji na temat polecenia, naciśnij C-h k
+zamiast C-h c.
+
+>> Naciśnij C-h k C-p.
+
+To polecenie wyświetla dokumentację na temat danej funkcji oraz jej
+nazwę w oknie Emacsa. Gdy skończysz śledzić wynik tego polecenia
+naciśnij C-x 1, by pozbyć się tekstu pomocy. Nie musisz tego robić od
+razu. Możesz wykonać pewne operacje w oparciu o tekst pomocy zanim
+naciśniesz C-x 1.
+
+Oto kilka innych użytecznych wariantów C-h:
+
+ C-h f Opisz funkcje o podanej nazwie.
+
+>> Napisz C-h f previous-line<Return>. Wypisze to na ekranie całą
+ informacje, jaką Emacs ma na temat funkcji, która implementuje
+ polecenie C-p.
+
+Podobnie komenda C-h v pokazuje na ekranie dokumentację zmiennych,
+których wartości możesz zmienić, aby dostosować Emacsa do swoich
+preferencji. Wpisz nazwę zmiennej, gdy Emacs o nią poprosi.
+
+
+ C-h a Apropos. Wpisz słowo, a Emacs wypisze listę
+ wszystkich poleceń, których nazwa zawiera to słowo.
+ Polecenia te można wywoływać za pomocą Meta-x.
+ Dla niektórych poleceń Apropos wypisze jedno- lub
+ dwuznakowe sekwencje, które wywołują te polecenia.
+
+>> Napisz C-h a file<Return>.
+
+Zobaczysz listę wszystkich poleceń,
+dostępnych za pomocą M-x, które maja słowo "file" w swojej nazwie.
+Zauważysz tam także polecenia takie, jak C-x C-f oraz C-x C-w,
+umieszczone obok nazw poleceń "find-file" i "write-file".
+
+>> Napisz C-M-v, aby przewinąć okno pomocy. Zrób to kilka razy.
+>> Napisz C-x 1, aby usunąć okno pomocy.
+
+ C-h i Czytanie elektronicznych podręczników (w formacie Info). To
+ polecenie przełączy Cię do specjalnego bufora o nazwie
+ *info*, gdzie będziesz mógł przeczytać podręczniki
+ dotyczące pakietów zainstalowanych w Twoim
+ systemie. Napisz m emacs <Return>, aby zapoznać się z
+ podręcznikiem Emacsa. Jeżeli nigdy wcześniej nie używałeś
+ trybu Info, to napisz ?, a Emacs przedstawi Ci możliwości
+ tego trybu. Po tym, jak zapoznasz się z niniejszym krótkim
+ samouczkiem, w dalszej pracy dostęp do dokumentacji
+ będziesz uzyskiwał właśnie za pomocą Emacs Info.
+
+
+DODATKOWE FUNKCJE
+-----------------
+
+Więcej o Emacsie możesz się nauczyć czytając jego podręcznik, w formie
+książkowej lub on-line w postaci Info (użyj menu Help lub naciśnij F10
+h r). Dwie dodatkowe właściwości, które szczególnie mogą się przydać
+to dopełnianie wprowadzanych danych i dired ułatwiające zarządzanie
+plikami.
+
+Dopełnianie pozwala uniknąć niepotrzebnego wpisywania. Na przykład
+jeśli chcesz się przełączyć do bufora *Messages*, możesz nacisnąć C-x
+b *M<Tab> a Emacs dopełni dalszą część nazwy za Ciebie na tyle, na ile
+będzie w stanie ustalić na podstawie tego, co do tej pory wpisałeś. Dopełnianie
+jest opisane w Info w podręczniku Emacsa w części zatytułowanej
+"Dopłnianie" (ang. Completion).
+
+Dired umożliwia Ci zrobienie wykazu plików w danym katalogu (dodatkowo
+w podkatalogach), przemieszczanie się wewnątrz tej listy, odwiedzanie
+plików, zmienianie nazw, usuwanie i inne operacje na plikach. Dired
+jest opisane w Info w podręczniku Emacsa w części zatytułowanej
+"Dired".
+
+Podręcznik dodatkowo opisuje wiele innych właściwości Emacsa.
+
+
+* KIEROWANIE KURSOREM Z X TERMINALA (akapit dodany przez autorów wersji polskiej)
+-----------------------------------
+
+Jeśli pracujesz na terminalu graficznym, to do kierowania kursorem
+prawdopodobnie łatwiej Ci będzie używać klawiszy strzałek po prawej
+stronie klawiatury. Klawisze strzałek: w lewo, w prawo, w górę i w dół
+działają zgodnie z oczekiwaniem; odpowiadają one dokładnie C-b, C-f, C-p
+i C-n, ale są łatwiejsze do zapamiętania. Możesz także używać C-lewo i
+C-prawo, by przesuwać się o słowa, oraz C-góra i C-dół, by przesuwać się
+o bloki (np. akapity, jeśli edytujesz tekst). Jeśli masz klawisze
+oznaczone Home (lub Begin) oraz End, to przeniosą Cię one na początek i,
+odpowiednio, na koniec linii, a C-Home i C-End na początek i koniec
+pliku. Jeśli na Twojej klawiaturze są klawisze PgUp i PgDn, to możesz
+ich użyć do przesuwania się o jeden ekran, tak jak M-v i C-v.
+
+Wszystkie te polecenia akceptują argument liczbowy, tak jak to
+opisano powyżej. Wpisanie argumentu możesz sobie uprościć:
+naciśnij i trzymaj CONTROL lub META i wpisz liczbę. Na
+przykład, aby przesunąć kursor o 12 słów w prawo, naciśnij C-1 C-2
+C-prawo. Zwróć uwagę, że jest to łatwe do wpisania, ponieważ nie
+musisz puszczać klawisza CONTROL podczas wpisywania cyfr.
+
+
+* UŻYWANIE MENU (akapit dodany przez autorów wersji polskiej)
+---------------
+
+Jeśli pracujesz na X-terminalu, to u góry okna Emacsa powinieneś zauważyć
+pasek z menu. Tego menu możesz używać, by wywoływać najczęściej
+potrzebne polecenia Emacsa, takie jak "find file". Na początku będziesz
+sądził, że jest to łatwiejsze niż używanie klawiatury, ponieważ nie
+musisz się na pamięć uczyć kombinacji klawiszy, które uruchamiają
+poszczególne polecenia. Gdy już jednak poznasz Emacsa, to zaczniesz
+sobie te kombinacje przyswajać --- dla wygody przy pozycjach menu
+pokazywane są odpowiadające im kombinacje klawiszy.
+
+Zwróć uwagę, że niektóre pozycje występujące w menu nie mają
+odpowiedników klawiszowych. Na przykład pozycja "Buffers" powoduje
+wyświetlenie listy wszystkich dostępnych buforów. Do każdego z nich
+możesz się przełączyć, wybierając jego nazwę, wyświetloną pod pozycją
+Buffers.
+
+
+PODSUMOWANIE
+------------
+
+Pamiętaj, że by wyjść z Emacsa na stałe, trzeba wydać polecenie C-x C-c.
+By wyjść do powłoki na chwilę tak, by jeszcze Do Emacsa wrócić, trzeba
+użyć C-z. (To nie działa pod X-Windows, ponieważ tam nie ma prawdziwego
+konceptu przejścia na chwilę do powłoki. Zamiast tego C-z ,,ikonizuje''
+okno Emacsa.)
+
+Ten samouczek był pisany tak, by wszyscy nowi użytkownicy mogli go
+zrozumieć. Jeśli coś pozostawił niejasnym, nie siedź cicho i nie
+obwiniaj siebie, tylko daj nam znać!
+
+
+KOPIOWANIE
+----------
+
+Niniejszy samouczek jest potomkiem w długiej linii samouczków
+Emacsa, która rozpoczyna się od tego, który został napisany przez
+Stuarta Cracrafta dla oryginalnego Emacsa. Został on zmodyfikowany we
+wrześniu 1994 przez Bena Winga, który zaktualizował go w celu uwzględnienia
+pracy pod X-Windows.
+
+Autorem pierwszego tłumaczenia na język polski był Remek Trzaska
+<remek@npac.syr.edu>, a pomagał mu Ryszard Kubiak
+<rysiek@ipipan.gda.pl>. Tamto tłumaczenie zostało uaktualnione dla
+wersji GNU Emacs 21 przez Beatę Wierzchołowską <beataw@orient.uw.edu.pl>
+z pomocą Ryszarda Kubiaka i Janusza S. Bienia <jsbien@mail.uw.edu.pl>.
+
+Ta wersja samouczka, podobnie jak GNU Emacs, jest chroniona prawem
+autorskim, ale wolno ją kopiować pod następującymi warunkami:
+
+Copyright (C) 1985, 1994, 2001-2014 Free Software Foundation, Inc.
+
+Zezwala się na wykonywanie lub rozpowszechnianie
+wiernych kopii tego dokumentu w otrzymanej formie, na dowolnym
+nośniku, pod warunkiem zachowania informacji o
+prawach autorskich i niniejszym zezwoleniu oraz pod
+warunkiem, że dystrybutor udzieli odbiorcy pozwolenia na
+dalsze rozpowszechnianie zgodnie z niniejszym zezwoleniem.
+
+
+Zezwala się również na rozpowszechnianie na warunkach podanych
+powyżej zmodyfikowanych wersji tego dokumentu lub jego części,
+pod warunkiem, że zostaną wyraźnie uwidocznione
+informacje o tym, kto dokonał modyfikacji jako ostatni.
+
+
+Warunki kopiowania samego Emacsa są bardziej skomplikowane, ale zgodne
+z tą ideą. Proszę, przeczytaj plik COPYING, po czym rozdaj swoim
+znajomym kopie Emacsa. Pomóż tępić obstrukcjonizm w informatyce,
+używając, tworząc i dzieląc się oprogramowaniem swobodnym.
+
+;;; Local Variables:
+;;; mode: fundamental
+;;; coding: utf-8
+;;; sentence-end-double-space: nil
+;;; End:
HCoop / bpt / emacs.git / blobdiff